Ze zbiorów poetyckich na półkach mojej biblioteki domowej, czekających cierpliwie na przypomnienie o ich autorach i wierszach nawiązujących do świąt Bożego Narodzenia, sięgnęłam po wydane w latach 1997 − 1999, czyli u schyłku XX wieku. Cytowane z tych wydawnictw utwory są autorstwa poetów związanych z Poznaniem lub regionem Wielkopolski.
Tomasz Agatowski, urodzony w 1949 roku w Inowrocławiu, na Kujawach, od 1968 roku mieszkał w Poznaniu. Zmarł w 2004 roku. Krystyna Grys, nadal twórcza, mieszka w Lesznie. Jej relacje z poznańskim środowiskiem literackim wiąże wspólne członkostwo w poznańskim oddziale Związku Literatów Polskich i wykwitłe na tym gruncie przyjaźnie i sympatie, także sięgające poza region czy Polskę.
Krystynę Grys i Tomasza Agatowskiego łączą w poezji, wprawdzie stylistycznie i treściowo indywidualne, lecz intensywne i często pojawiające się wątki skupione na religijnej tożsamości, wrażliwej percepcji chrześcijańskich postaw wobec świata i człowieka uwikłanego w sprzeczności, a poszukującego odpowiedzi. Stawianie tez na przekór zastanemu światu słowa, uzurpującemu sobie prawo do monopolu na diagnozy, werdykty i wnioski, to niewątpliwie domena Tomasza Agatowskiego, burzyciela stosu kanonów, które ocenił jako skamieniałe wobec własnej wizji. Natomiast cechą pierwszoplanową poezji Krystyny Grys jest przenikliwy liryzm w obserwacjach, kontemplacjach i stanowienie wyrazistym słowem poetyckim od nowa własnego obrazu tej rzeczywistości, która przyciągnęła jej uwagę.
Wybrałam do tej publikacji krótkie wiersze − niosące w treściach swoistości myśli przenikających potoczności w stereotypach postrzegania tradycji, Wigilii i Bożego Narodzenia. Te strofy odsłaniają już po pierwszej lekturze demistyfikowaną nieodświętną odświętność. A też skłaniają do refleksji metafizycznej, filozoficznej. I tej nad człowieczeństwem i boskością.
Krystyna Grys. Fot. Mieczysław Kampa
KRYSTYNA GRYS
Wigilia na dworcu
W dworcowej restauracji
stół zastawiony
dla bezdomnych
Litościwy Barszcz
ziemniaki śledź
Opłatek
łamie słowa
W żłóbkach serc
rodzi się
radość wspólnoty
Wiersz „Wigilia na dworcu” z tomiku „Za progiem cienia” (1999) w zbiorze „Smak życia”, Krystyna Grys, wyd. II autorskie, Biblioteka Tematu nr 50, Bydgoszcz 2015
Tomasz Agatowski. Fot. Irena Murawa
TOMASZ AGATOWSKI
***
Na początku było Milczenie.
A ciało słowem się stało,
a słowo domem się stało,
a dom stał się Ogniem –
Betlejemska lekcja
Tamtej Marii wody płodowe
Jak zwykle miały oceanu smak
Bóg lepił opłatki cierniowe
By ludzi karmił z krzyża Syn-Ptak
Wstęp i wiersz „Betlejemska lekcja” ze zbioru „Na początku było milczenie”, Tomasz Agatowski, wyd. Oficyna Wydawnicza GMP, Poznań 1997
O autorach jeszcze słów kilka. Ze smutkiem w sierpniu 2004 roku przyjęłam wiadomość o śmierci Tomasza Agatowskiego, również dzierżącego nie tylko poetyckie pióro, lecz także dziennikarskie, felietonisty i reportażysty. Widywałam go w poznańskich siedzibach redakcji, w których wówczas pracowałam: Dziennika Wielkopolan „Dzisiaj” (1989 − 1991) i tygodnika „Wprost” (1996 − 2000; redakcja w 2000 r. przeniosła się do nowej siedziby w Warszawie). Był także autorem programów „Finezja Twórczości” w poznańskich kawiarniach. Na jego dorobek składają się tomiki poetyckie: „Są nieba większe” (1987), „Światło Nemesis” (1994), „Białe modlitwy” 1994), „Jeśli wytrwasz” (1995), „Jaki byłby ogień” (1997), tom aforyzmów „Stajnia Tomasza”, eseje, liczne artykuły prasowe.
Tomasza Agatowskiego na początku 2021 roku, 4 stycznia, przypomniała poznańska Scena na Piętrze w 10. odcinku cyklu poetyckiego „Żywiąc słowo”. Wiersze wspominanego poety czytał Andrzej Lajborek, aktor Teatru Nowego im. Tadeusza Łomnickiego w Poznaniu. Spektakl wyreżyserował Romuald Grząślewicz, kierownictwo literackie nad nim sprawował Zbigniew Gordziej ze Związku Literatów Polskich, a scenografię przygotowała Maria Kania. Oprawę muzyczną zaś interpretacji poezji Tomasza Agatowskiego stworzył Piotr Żurowski. Ta realizacja jest dostępna na kanale You Tube pod adresem: https://www.youtube.com/watch?v=skzVXv1gc3A.
Aktualnie namiastką kontaktów na żywo jest dialog podtrzymywany i kontynuowany korespondencyjnie w trybie online wielu z wieloma. Taką formę wyznaczają nie tylko odległości dzielące od miejsc zamieszkania przyjaciół i znajomych, lecz już drugi rok cieniem się kładzie na życie artystyczne, literackie i towarzyskie pandemia. W kręgu aktywnie podtrzymujących ognie pamięci, sympatii i wspólnych zainteresowań − Krystyna Grys wyróżnia się otwartością na wiele spraw. Tworzy nadal i publikuje swoje nowe wiersze. Wspomniała wcześniej o przyjaźni z Łucją Danielewską. Na łamach Gazety Autorskiej IMPRESJee.pl pojawiły się te treści we wspomnieniu o Łucji Danielewskiej wraz z wierszem Krystyny Grys, dedykowanym jej pamięci.
Stefania Pruszyńska
Wspomnienie o Łucji Danielewskiej. Z wierszem Krystyny Grys dedykowanym jej pamięci
— Stefania Pruszyńska
(oficjalnie: Stefania Golenia) – poetka, eseistka, redaktor-dziennikarka. Autorka: utworów poetyckich prozy poetyckiej, opowiadań, reportaży literackich, felietonów, utworów satyrycznych, grotesek i aforyzmów. Także fotoreportażystka. Zazwyczaj wykracza poza gatunkowe schematy. Krytycznoliterackie żywioły z upodobaniem uprawia w eseistycznej narracji. Wypowiada się również hojnie w swojej twórczości artystycznej, plastycznej, niemal równolegle do poezji i wszech sztuk. Mowę swojej wyobraźni, intuicji, myśli i emocji uwalnia – w obrazach o indywidualnym, a rozpoznawalnym stylu, z autonomiczną, lecz zarazem wieloznaczną symboliką i metaforą. ⇒⇒⇒⇒⇒⇒ W REDAKCJACH i WYDAWNICTWACH OD 1989 ROKU. PRACA ETATOWA: w niezależnym Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1989 – 1991), polsko-amerykańskim wydawnictwie US West Polska (1993 – 1996), „Gazecie Targowej”, tygodniku „Wprost” (1996 – 2000). Współpraca zaś wieloaspektowa z wieloma tytułami prasowymi, w tym polonijnymi (dwutygodnik – „Kurier” Hamburg, „Dziennik Polski”, „Tydzień Polski” – Londyn), czasopismami kulturalnymi, literackimi i wydawnictwami. ⇒⇒⇒⇒⇒⇒ AKTUALNIE (od 2006 roku) redaktor naczelna, właścicielka-wydawca i wszechstronna realizatorka niezależnej, niekomercyjnej Gazety Autorskiej „IMPRESJee” o dominującym profilu kulturalnym, obecnie pod nowym adresem i nazwą Gazeta Autorska IMPRESJee.pl www.impresjee.pl. Nagrodzona w kategorii: Redakcja przez Wielkopolski Oddział Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej Dziennikarskimi Koziołkami w maju 2017 r. ⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ PRZED 1989 ROKIEM we wczesnych latach studenckich (UAM) z ówczesnej powinności żakowskiej hartowała się w porze ferii letnich na studenckich praktykach (wówczas obowiązkowych i zwanych robotniczymi - lata 70.). Pracowała także jako wychowawczyni na koloniach, asystent antykwarski w PP „Desa” Dzieła Sztuki i Antyki, a później - analityk w laboratorium bakteriologii WZSChPiG w Poznaniu. Podjęła także kolejne studia w 1980 roku w Akademii Ekonomicznej ⇒⇒⇒ ⇒⇒⇒⇒⇒⇒ ⇒⇒⇒ RÓWNOLEGLE DO DZIENNIKARSTWA, PUBLICYSTYKI I AKTÓW TWÓRCZYCH – ma 32-LETNIE DOŚWIADCZENIE W PROFESJI REDAKTORA-KOREKTORA: czasopism, monografii, albumów artystycznych, książek poetyckich, biograficznych, antologii poetyckich, wademeków w kilku językach europejskich, biuletynów i prac naukowych. Materiały przygotowywane do druku kierowały do jej redakcji-korekty redakcje prestiżowych czasopism ogólnopolskich i polskich wydawnictw, gremia literackie, fundacje literackie, indywidualni edytorzy i autorzy-wydawcy własnych publikacji. ⇒⇒⇒ ⇒⇒⇒⇒⇒⇒ ⇒⇒⇒ NAGRODY m.in.: za felieton w konkursie miesięcznika kulturalnego „Arkusz” (1996); „Dziennikarskie Koziołki 2017” w kategorii: Redakcja od Wielkopolskiego Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy RP za wieloaspektowe realizacje portalu Gazety Autorskiej IMPRESJee.pl.
⇒⇒⇒ ⇒⇒⇒ LICZNE UTWORY JEJ AUTORSTWA nasyciły dotąd treściami w różnych tonacjach: łamy drukowanych czasopism ogólnopolskich, regionalnych i polonijnych. Pierwszym ich lądowiskiem są łamy Gazety Autorskiej IMPRESJee.pl. Nie unikały międzylądowań w portalach stowarzyszeń dziennikarskich i artystycznych. Lokowała je również w oazach jej własnych autorskich witryn artystycznych POEZJA i ArtGRAFPoeFoto i tomie poetyckim pt. „Szepty dalekobieżne”, który okrasiła grafikami (San Franisco 2009). Zaskakują w książkach biograficznych innych artystów, np. Mikosza Deki Czurei, wirtuoza skrzypiec, Króla Czardasza, pt. „Potępienie Miklosza” (2009) czy w „Księdze romskiej” Władysława Iszkiewicza (2012), artysty i dyrektora Cygańskiego Zespołu „Roma”, później – emigranta do Szwecji. To także wędrowniczki pod skrzydłami pegazów do periodyków literackich i kulturalnych. Objawiły się w antologiach poezji współczesnej „Jak podanie ręki” i tamże stały się w przekładach zrozumiałe dla Niemców, Anglików, Francuzów oraz Hiszpanów. Czytano je na antenie Radia Emaus, miały wielokrotne prezentacje przed gremiami licznych międzynarodowych festiwali kulturalnych, Międzynarodowych Konferencji Poetyckich (WO ZLP, 2017-2021), publicznością koncertu Międzynarodowej Orkiestry Cygańskiej w Auli UAM (2017), w różnych przybytkach kultury (np.: Dom Bretanii, Miedzynarodowy Dom Kultury w Międzyzdrojach, Dom Romski, Muzeum Arkadego Fiedlera w Puszczykowie, Muzeum Etnograficzne w Poznaniu, klub ZAK, poznański Klub Literacki „Dąbrówka”), szkołach i in. Także – w Helladzie na Krecie w Retimno (Rethymno) i Adelianos Kampos. Aforyzmy zaś odczytywała np. podczas festiwalu Aforystykonu w Kaliszu – stolicy aforyzmów i publikuje w swojej Gazecie Autorskiej IMPRESJee.pl, zamieszczała w witrynie autorskiej POEZJA, Stefania Pruszyńska. Opublikowano je w kolejnych edycjach antologii „Po-tyczki aforystów” (2017– 2021). OBRAZY, GRAFIKI, RYSUNKI – w Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1989-1991), mies. „Welcome to Poznań”, mies. „Merkuriusz Polska”, Gazecie Autorskiej IMPRESJee.pl, artystycznych witrynach autorskich: POEZJA, ArtGrafPoeFoto (2007 – 2019), we własnym zbiorze poetyckim „Szepty dalekobieżne” (San Francisco 2009), na okładkach książek poetyckich np. Lednickiej Wiosny Poetyckiej: „Żeby marzyć” (2014), Jan Grad „W gaju poezji” (2016); w antologii poezji związanej Międzynarodową Konferencją Poetycką „Kalisz stolicą aforyzmu” (2020) i witrynie WO ZLP. Odsłoniła je NA WYSTAWACH, np.: MASTRiN w Pałacu Działyńskich „Harmonia”, dedykowanej Czesławowi Miłoszowi (2011), w Bibliotece w Buku (2012), w Auli UAM (2017), Auli Lubrańskiego w Collegium Minus UAM podczas V Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej (2021), Wielkopolskim Urzędzie Wojewódzkim, w poznańskim Klubie Literackim „Dąbrówka”, a poza Polską w Retimno (Rethymno) i Adelianos Kampos (Kreta – Grecja, 2010). ⇒⇒⇒⇒⇒⇒ NAUKA, POGLĄDY. Wiedzę akademicką zdobywała w UAM i AE. Miłośniczka natury, harmonii, sztuk wszelakich, od wczesnej młodości zwolenniczka rozwoju dialogu kultur.
