Głównymi bohaterami organizowanej co rok w Sztokholmie 10 grudnia uroczystej ceremonii są uhonorowani Nagrodą Nobla za swoje wybitne osiągnięcia przedstawiciele: fizyki, chemii, fizjologii i medycyny, literatury, ekonomii i działalności na rzecz pokoju – dziedzin wyznaczonych przez Alfreda Nobla, fundatora tej nagrody.
W ubiegłą niedzielę przed licznym audytorium i w odświętnej oprawie w Filharmonii Sztokholmskiej złote medale i dyplomy Nagrody Nobla odebrali z rąk króla Szwecji Karola XVI Gustawa reprezentujący fizykę – Rainer Weiss, Barry C. Barish, Kip S. Thorne, chemię – Jacques Dubochet, Joachim Frank i Richard Henderson, fizjologię i medycynę – Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash i Michael W. Young, ekonomię – Richard H. Thaler, laureat Literackiej Nagrody Nobla – brytyjski pisarz Kazuo Ishiguro. Natomiast Pokojową Nagrodę Nobla, przyznaną ICAN – Międzynarodowej Kampanii na rzecz Zniesienia Broni Nuklearnej, przyjmowała przedstawicielka tej organizacji w Oslo.
W fizyce uwagę i uznanie Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk zdobyła budowa detektora LIGO i obserwacje fal grawitacyjnych. To zasługa laureatów tegorocznej Nagrody Nobla: Rainera Weissa, Barry`ego C. Barisha oraz Kipa S. Thorne`a. Detektor LIGO dokonał pierwszej bezpośredniej obserwacji fal grawitacyjnych. Kolejnym osiągnięciem badaczy jest zbudowanie przez nich interferometrów – urządzeń wykrywających fale grawitacyjne. Nauka zdobyła nowe narzędzie do obserwowania czasoprzestrzeni, które astrofizyk prof. dr hab. Michał Bejger z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk w Warszawie (CAMK) porównuje do „ucha”, podczas gdy popularne już w obserwacji naukowej teleskopy stanowią dla badaczy „oko”. „Dzięki niemu możemy z dużą dokładnością wykrywać rzeczy, których nie widać, jak np. czarne dziury” – tak w rozmowie z PAP objaśnia prof. Bejgier, który wraz z zespołem z Virgo-POLGRAW (tworzą go m.in. astrofizycy z CAMK) uczestniczy w projekcie LIGO w ramach międzynarodowego konsorcjum LIGO-Virgo.
Królewska Szwedzka Akademia Nauk za najwybitniejszych w tym roku w dziedzinie chemii uznała: Jacquesa Dubocheta, Joachima Franka i Richarda Hendersona. Zostali oni docenieni za wniesienie do nauki prac nad metodą mikroskopii krioelektronowej, umożliwiającą obrazowanie dużych cząsteczek biologicznych (biomolekuł) w rozdzielczości niemal atomowej. W praktyce te osiągnięcia naukowe tegorocznych noblistów z chemii otwierają nową erę w dziedzinie badań biochemicznych.
Fizjologia i medycyna odnotowała kolejne przyznawane przez Instytut Karolinska laury Nobla, które za odkrycie molekularnych mechanizmów kontrolujących rytmy okołodobowe organizmów otrzymali w Sztokholmie trzej Amerykanie: Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash i Michael W. Young.
Tegoroczny noblista literacki – brytyjski pisarz Kazuo Ishiguro zasłużył się w opinii Akademii Szwedzkiej tym, że w swoich powieściach „o wielkiej emocjonalnej sile odkrył pustkę kryjącą się za iluzorycznym poczuciem łączności ze światem”. Pisarz ten jest autorem powieści: „Malarz świata ułudy” – najbardziej znanej, „Pejzaż w kolorze sepii” i „Okruchy dnia”. Te wydawnictwa są również dostępne dla polskich czytelników w Polsce – ukazały się w polskich przekładach.
Przyznawaną przez Komitet Noblowski Nagrodą Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii tym razem wyróżniono Richarda H. Thalera. Naukowca doceniono za „wkład w ekonomię behawioralną”. To dziedzina, która posługuje się wynikami badań socjologicznych i psychologicznych do weryfikacji założeń ekonomii. Ekonomia behawioralna rozrasta się o wiele dziedzin, przydatnych w badaniach i ekonomii społecznej. W werdykcie Szwedzkiej Akademii Nauk wskazano, że profesor Richard Thaler swoimi badaniami i teoretycznymi rozpoznaniami umożliwił łączenie analiz ekonomicznych z psychologicznymi motywami indywidualnego podejmowania decyzji. Profesor R. Thaler jest związany pracą z Uniwersytetem i Szkołą Biznesu w Chicago.
Norweski Komitet Noblowski przyznał Pokojową Nagrodę Nobla Międzynarodowej Kampanii na rzecz Zniesienia Broni Nuklearnej – ICAN (International Campaign to Abolish Nuclear Weapons), organizacji założonej w 2007 r. w Australii, mającej obecnie siedzibę w Genewie, która od początku wytrwale wskazuje na katastrofalne humanitarne konsekwencje użycia w jakikolwiek sposób broni jądrowej oraz podejmuje wysiłki, by osiągnąć zakaz takiej broni w skali całego świata. Temu ma służyć traktat podpisany przez wszystkie kraje. O przyjęcie takiego traktatu ICAN zabiegała już w lipcu br. w ONZ, lobbując na jego rzecz. Nie poparło go jednak 9 mocarstw jądrowych. ICAN to organizacja mająca formę koalicji wielu organizacji ze 100 krajów. Przewodniczy jej Beatrice Fihn, która przedstawicielom mediów przekazywała, że otrzymana nagroda posłuży do dalszych działań na rzecz uwolnienia świata od broni jądrowej.
W przeszłości, po ocenie niezwykle dramatycznych skutków, osiągnięto takie porozumienia i wprowadzono m.in. zakazy broni chemicznej i biologicznej.
Stefania Pruszyńska
Informacje źródłowe: witryna www.nobelprize.org, PAP – Nauka w Polsce, TVN, Wikipedia
