Gwiazda Barnarda, jedna z najbliższych gwiazd względem Słońca, posiada planetę. Odkrycie zostało ogłoszone w najnowszym numerze czasopisma „Nature”. Wśród autorów publikacji jest polski astronom z Uniwersytetu Warszawskiego – dr hab. Marcin Kiraga.
Gwiazda Barnarda to jedna z najbliższych gwiazd względem Słońca. Dzieli nas od niej zaledwie 6 lat świetlnych. Bliżej jest tylko układ potrójny Alfa Centauri, natomiast Gwiazda Barnarda jest najbliższą gwiazdą pojedynczą względem Układu Słonecznego.
Międzynarodowy zespół astronomów, którym kierują Ignasi Ribas (Institute of Space Studies of Catalonia oraz Institute of Space Sciences, CSIC w Hiszpanii) i Guillem Anglada Escudé (Queen Mary University of London), przeprowadził badania w ramach kampanii Red Dots oraz CARMENES. Poszukiwania planety krążącej wokół Gwiazdy Barnarda zakończyły się sukcesem – znaleziono kandydatkę na planetę o masie co najmniej 3,2 masy Ziemi, czyli z kategorii tzw. superziem. Planeta obiega swoją gwiazdę co niecałe 233 dni. Nadano jej oznaczenie Gwiazda Barnarda b.
Odkryta planeta znajduje się bliżej swojej gwiazdy niż Ziemia od Słońca (około 0,4 dystansu Ziemia-Słońce), ale pomimo tego panują na niej bardzo mroźne warunki, z temperaturą nawet minus 170 stopni Celsjusza. Powodem są własności gwiazdy macierzystej, która jest niewielkim czerwonym karłem. Planeta otrzymuje od swojej gwiazdy zaledwie 2 proc. energii, jaka dociera do Ziemi od Słońca.
Istnienie planety odkryto dzięki tzw. metodzie prędkości radialnych. Gdy wokół gwiazdy krąży planeta, jej oddziaływanie grawitacyjne powoduje, iż gwiazda zatacza niewielkie kółka – okresowo zbliża się do nas i oddala. Na skutek efektu Dopplera taki ruch wpływa na światło wysyłane przez gwiazdę, co można zmierzyć analizując przesunięcia linii w widmie gwiazdy. Gdy gwiazda się do nas zbliża, linie widmowe przesuwają się w stronę fal krótszych (barwy niebieskiej), a gdy gwiazd się oddala, przesunięcie jest w stronę fal dłuższych (barwy czerwonej). Przykładowo można to mniej więcej porównać do zmiany tonu sygnału karetki pogotowia, w zależności od tego, czy się do nas zbliża, czy oddala.
W szczególności pomiary przy pomocy spektrografu HARPS na teleskopie VLT należącym do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) pozwalają na zmierzenie zmian prędkości radialnych gwiazdy z dokładności do 3,5 km/h, co odpowiada tempu spaceru człowieka.
Oczywiście, zanim astronomowie potwierdzą, że mają do czynienia z planetą, muszą najpierw wykluczyć inne możliwe czynniki, które potencjalnie mogą wpływać na obserwowane własności światła gwiazdy. Zostało to przeprowadzone przez naukowców.
„Po bardzo starannej analizie, jesteśmy pewni na 99 proc., że planeta się tam znajduje” – powiedział Ignasi Ribas.
Planety wokół Gwiazdy Barnarda szukano już wcześniej, ale do tej pory bez powodzenia. Najnowszy wynik był możliwy dzięki połączeniu pomiarów z kilku bardzo precyzyjnych instrumentów pracujących na teleskopach na całym świecie.
Jak wskazuje Ribas, łącznie udało się wykorzystać dane siedmiu instrumentów, obejmujące pomiary na przestrzeni 20 lat, razem 771 pomiarów.
W badaniach wykorzystano następujące instrumenty: HARPS na 3,6-metrowym teleskopie ESO; UVES na należącym do ESO teleskopie VLT; HARPS-N na Telescopio Nazionale Galileo; HIRES na 10-metrowym teleskopie Kecka; PFS na M6, 5-metrowym teleskopie Magellana; APF na 2.4-metrowym teleskopie w Lick Observatory oraz CARMENES w Calar Alto Observatory. Dodatkowo obserwacje zostały wykonane 90-cm teleskopem w Sierra Nevada Observatory, 40-cm robotycznym teleskopem w obserwatorium SPACEOBS oraz 80-cm Joan Oró Telescope w Montsec Astronomical Observatory (OAdM).
Wśród autorów publikacji jest polski astronom z Uniwersytetu Warszawskiego, dr hab. Marcin Kiraga. Jego udział w badaniach polegał na analizie danych fotometrycznych (podobnie jak wcześniej w przypadku odkrycia planety Proxima b). Dane te pochodziły głównie z przeglądu ASAS realizowanego przez Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego. Celem było określenie, czy zmienność fotometryczna (czyli zmienność w jasności gwiazdy) może wiązać się z obserwowanymi zmianami prędkości radialnej. Takiego związku nie wykryto.
„W przyszłości będzie możliwe potwierdzenie istnienie tej planety za pomocą obserwacji astrometrycznych, gdyż spodziewana amplituda zmian położenia Gwiazdy Barnarda związana z obecnością planety jest większa niż 13 mikrosekund luku. Być może również poprzez bezpośrednią detekcję, choć maksymalna odległość planety od gwiazdy wynosi 0,22 sekundy łuku, a spodziewany stosunek jasności planety do gwiazdy w maksymalnej separacji jest rzędu jednej miliardowej” – tłumaczy polski astronom w rozmowie z PAP.
Wśród naukowców zaangażowanych w projekt jest też dr Adrian Kaminski, niemiecki astronom polskiego pochodzenia pracujący na Uniwersytecie w Heidelbergu. W ramach konsorcjum CARMENES był współodpowiedzialny za analizę danych, a w szczególności za ich jakość oraz zrozumienie pomiarów dokonywanych przez spektrograf na 3,5-metrowym teleskopie w Obserwatorium Calar Alto.
Jak mówi Kaminski, przez ostatnie lata zespół CARMENES zainwestował wiele czasu i wysiłku w zbudowanie instrumentu, który będzie potrafił znaleźć skaliste planety w pobliżu niezbyt wielkich gwiazd (karłów).
„Orbita kandydatki na planetę położona jest w odległości 0,4 jednostki astronomicznej od gwiazdy, w spodziewanej pozycji tzw. linii śniegu, za którą lotne substancje kondensują do stanu stałego. Uważa się, że ten obszar ma sprzyjające warunki do formowania się planet i w związku z tym jest szczególnie ciekawy w kontekście poznania procesów powstawania planet. Nasze odkrycie pokazuje, że obecne spektrografy wysokiej rozdzielczości są w stanie badać występowanie małych planet w tym interesującym obszarze” – tłumaczy Kaminski.
Co ciekawe, Gwiazda Barnarda ma najszybszy ruch własny na niebie – jest najszybciej poruszającą się gwiazdą na nocnym niebie. W ciągu 180 lat pokonuje dystans równy średnicy tarczy Księżyca. To znacznie więcej niż ruch własny jakiejkolwiek innej gwiazdy. Prędkość Gwiazdy Barnarda względem Słońca to około 500 000 km/h, aczkolwiek nie jest najszybszą znaną gwiazdą pod względem prędkości w km/h (a nie kątowej na niebie, jak w przypadku ruchu własnego).
Planeta wokół Gwiazdy Barnarda jest drugą pod względem odległości od nas znaną egzoplanetą. Najbliższa jest Proxima b, okrążającą Proximę Centauri w układzie potrójnym Alfy Centauri.
Wyniki badań przedstawiono w artykule, który ukaże się w czwartek w prestiżowym tygodniku „Nature”.
PAP – Nauka w Polsce, Krzysztof Czart
cza/ agt/
Źródło: Serwis Nauka w Polsce – www.naukawpolsce.pap.pl
(OredPAI)
— Stefania Pruszyńska
(Stefania Pruszyńska oficjalnie: Stefania Golenia) – eseistka, poetka, redaktor-dziennikarka, autorka utworów sztuki plastycznej. Autorka publikacji różnych gatunków, w tym utworów literackich, m.in.: esejów, szkiców, utworów poetyckich i prozy poetyckiej, opowiadań, reportaży literackich, felietonów, utworów satyrycznych, grotesek i aforyzmów. Zazwyczaj wykracza poza gatunkowe schematy. Krytycznoliterackie żywioły z upodobaniem uprawia w eseistycznej narracji. Wypowiada się hojnie w swojej twórczości artystycznej, a w plastycznej mowę swojej wyobraźni, intuicji, myśli i emocji uwalnia w obrazach o indywidualnym, rozpoznawalnym stylu, z autonomiczną, lecz zarazem wieloznaczną symboliką i metaforą.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ W redakcjach i wydawnictwach od 1989 roku. Pracowała etatowo: w niezależnym Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1989 – 1991), amerykańsko-polskim wydawnictwie US West Polska (1993 – 1996), „Gazecie Targowej”, tygodniku „Wprost” (1996 – 2000). Współpracowała zaś wieloaspektowo z wieloma tytułami prasowymi, w tym polonijnymi (dwutygodnik – „Kurier” Hamburg, „Dziennik Polski”, „Tydzień Polski” – Londyn), czasopismami kulturalnymi, literackimi i wydawnictwami. ⇒⇒⇒⇒⇒ Aktualnie (od 2006 roku) redaktor naczelna, właścicielka-wydawca i wszechstronna realizatorka niezależnej Gazety Autorskiej „IMPRESJee” o dominującym profilu kulturalnym, obecnie pod nowym adresem i nazwą Gazeta Autorska IMPRESJee.pl www.impresjee.pl
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Ma także 34-letnie doświadczenie redaktora prowadzącego i redaktora-korektora: czasopism (miesięczników i tygodników), monografii, albumów artystycznych i historycznych, książek poetyckich i prozy, biograficznych, antologii poetyckich, wademeków w kilku językach europejskich, biuletynów i prac naukowych. Najnowsze realizacje to redakcja-korekta 11 wydawnictw książkowych WO ZLP i Fundacji Literackiej „Jak podanie ręki” (2020 - 2022).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Przed 1989 rokiem, we wczesnych latach studenckich (UAM) podczas ferii letnich wywiązywała się z ówczesnej elementarnej powinności żakowskiej, hartując się na studenckich praktykach (wówczas obowiązkowych i zwanych robotniczymi – lata 70.). Ponadto pracowała jako wychowawczyni na koloniach, a na posadzie asystenta antykwarskiego – w PP „Desa” Dzieła Sztuki i Antyki. Później – analityka w laboratorium bakteriologii WZSChPiG w Poznaniu. Kolejne studia podjęła w 1980 roku w Akademii Ekonomicznej.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Publikacje. Liczne utwory artystyczne jej autorstwa (poezja, proza, eseje, grafiki) i artykuły czy fotografie nasyciły treściami w różnych tonacjach i formach: łamy drukowanych czasopism ogólnopolskich, regionalnych i polonijnych (intensywniej od 1989 r.).
⇒⇒⇒⇒⇒ W źródłach edytorstwa autorskiego ⇐⇐⇐⇐⇐ Od 2006 do 2019 r. pierwszym ich lądowiskiem była Gazeta Autorska „IMPRESJee”, kontynuowana obecnie jako Gazeta Autorska IMPRESJee.pl − w niej opublikowała już ok. 1400 artykułów i utworów swojego autorstwa. Niemało pośród nich obszernych tekstowych (od 20 do 40 stron PN) czy np. fotoreportaży. Inne utwory zamieszczała w oazach własnych autorskich witryn artystycznych pn.: Poezja, Stefania Pruszyńska, ArtGrafPoeFoto, Stefania Pruszyńska (2007-2019), a niektóre − odsłoniła w tomiku poetyckim pt. „Szepty dalekobieżne” (San Francisco, 2009).
⇒⇒⇒⇒⇒ W książkach innych autorów ⇐⇐⇐⇐⇐ Zaskakują w książkach biograficznych innych artystów, np. Miklosza Deki Czurei, wirtuoza skrzypiec, Króla Czardasza, pt. „Potępienie Miklosza” (2009) czy wydanej pod jej redakcją „Księdze romskiej. Autobiografia. Prawo. Słownik” Władysława Iszkiewicza (2012), artysty i dyrektora Cygańskiego Zespołu „Roma”, w latach 70. – emigranta do Szwecji. Najnowsze publikacje drukiem, to wstęp do niedawno wydrukowanego tomu poezji pt. „Masada” Piotra Chrzczonowicza (2022).
⇒⇒⇒⇒⇒ Na skrzydłach pegazów do czasopism literackich i kulturalnych ⇐⇐⇐⇐⇐ Eseje, różne artykuły, wywiady, reportaże, recenzje, felietony, fotografie, utwory poetyckie, aforyzmy, rysunki i grafiki jej autorstwa opublikowały także czasopisma ukazujące się w Polsce, m.in.: Miesięcznik Kulturalny „Arkusz” Poznań-Warszawa-Kraków-Wrocław (nagrodzona w konkursie w 1996 r.); Dziennik Wielkopolan „Dzisiaj” (1989-1991), miesięcznik „Merkuriusz Polska”, „Gazeta Wyborcza”, Tygodnik Regionalny „Gazeta Częstochowska”, Kulturalne „ABC”, Gazeta Regionalna.com, periodyk kulturalny WO ZLP „Wielkopolski Widnokrąg”, miesięcznik „Welcome to Poznań”, „Forum Wielkopolski”, Magazyn Muzyczny „Brzmienia”, „Studzienka”, portal e-poznan.pl, kwartalnik „Aspekty Kulturalne”, poznański kwartalnik kulturalny „Protokół Kulturalny” - w nim niedawno w nr. 84/2023 pomieszczone zostały esej, wiersz i grafiki.
⇒⇒⇒⇒⇒ W antologiach⇐⇐⇐⇐⇐ Utwory poetyckie jej autorstwa w antologiach poezji współczesnej Fundacji Literackiej „Jak podanie ręki” i WO ZLP (2017 -2022) − tamże w antologiach dwujęzycznych stały się w przekładach zrozumiałe dla Niemców, Anglików, Francuzów, Hiszpanów i Litwinów. A w antologiach Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej „Kalisz stolicą aforyzmu” czy „Po-tyczkach aforystów” opublikowane zostały nie tylko wiersze, aforyzmy, esej, grafika (2017-2022). W charytatywnej „Antologii dla Filipka” z inicjatywy internetowej grupy literackiej „Peron literacki”. wyd. KryWaj Krystyna Wajda (maj 2023) oraz pracy zbiorowej, poświęconej pamięci Czerwca 1956, w 67. rocznicę buntu w Poznaniu, pt. „Którzy pogardy nie mogli znieść”, Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 28 czerwiec 2023.
⇒⇒⇒⇒⇒ W teatrze⇐⇐⇐⇐⇐Jeden z aforyzmów obrał na motto spektaklu Częstochowski Teatr Tańca Włodzimierza Kucy (spektakle grano w 2018 i 2019 r.).
⇒⇒⇒⇒⇒W witrynach środowiskowych⇐⇐⇐⇐⇐ Różne artykuły i utwory opublikowały również media stowarzyszeń dziennikarskich i artystycznych. (Przykładowe tytuły czasopism i inne szczegółowe informacje są podane w dziale: Redakcja w Gazecie Autorskiej IMPRESJee.pl).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Obrazy, grafiki, rysunki w publikacjach. Wiążąc wątki dziennikarsko-redaktorskie z artystycznymi predylekcjami i krytycznym okiem, ujawniła sygnały o niektórych swoich pracach plastycznych: w Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” − satyrycznych w latach 1989-1991. Innych zaś w mies. „Welcome to Poznań”, mies. „Merkuriusz Polska”. Nie ustaje w tym dziele, dowodząc swojej drogi kontynuacją mowy do świata także kreskami czy paletą barw w grafikach i obrazach. Niektóre publikowała od 2006 r. w swojej pierwszej Gazecie Autorskiej „IMPRESJee", obecnie zaś w kontynuatorce − Gazecie Autorskiej IMPRESJee.pl. We własnych artystycznych witrynach autorskich: Poezja i ArtGrafPoeFoto zamieszczała je w latach 2007 – 2019. Ubarwiła nimi własny tomik poetycki „Szepty dalekobieżne” (San Francisco 2009). Pojawiły się także na okładkach książek poetyckich, m.in.: Lednickiej Wiosny Poetyckiej: „Żeby marzyć” (2014), „W gaju poezji” Jana Grada (2016). Znalazły podobnie przyjazne, ciekawe otoczenie w wydawnictwach WO ZLP i Fundacji Literackiej „Jak podanie ręki”: antologii poezji związanej z IV Międzynarodową Konferencją Poetycką pt. „Kalisz stolicą aforyzmu” (2020), tomie poezji Teodozji Zariwnej pt. „Ziemia siedmiu wiatrów” (2022) i antologii współczesnej poezji polsko-litewskiej (2022).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ ⇒⇒⇒⇒⇒ Prezentacje literackie na żywo. Utwory poetyckie z tomu poetyckiego Stefanii Goleni Pruszyńskiej „Szepty dalekobieżne” czytał na antenie Radia Emaus w cyklicznej audycji „Posłuchaj bicia serca” znany recytator Jan Janusz Tycner (2012). Prezentowała je także jako uczestniczka Międzynarodowych Konferencji Poetyckich i odbywających się w ramach tego wydarzenia kaliskich „Aforystykonach”, organizowanych przez WO ZLP (2017-2022), ostatnio podczas VI MKP w Kaliszu na „Aforystykonie” (2022).
Będąc rzeczniczką zbliżania ludzi wielu kultur, zwłaszcza twórców, w tym reprezentujących mniejszości narodowe w Polsce, wielokrotnie swoje utwory przedstawiała jako gość międzynarodowych festiwali kulturalnych, np.: Światowych Spotkań Kultury Romskiej czy uroczystych inauguracji Międzynarodowego Dnia Romów (8 marca 2008 roku do wspólnego występu poetyckiego w Pałacu Działyńskich zaprosiła Dominika Górnego), a w sierpniu 2017 r. wystąpiła jako poetycki gość programowy podczas koncertu Europejskiej Orkiestry Romskiej w Auli UAM.
Czytała swoje wiersze, aforyzmy czy utwory satyryczne m.in.: na literackich spotkaniach autorskich w: klubie ZAK („Jesienne impresje”, 2006) i macierzystym poznańskim Klubie Literackim „Dąbrówka” (m.in. wieczór pn. „Iluzjonia” w 2017 r.) w Pałacu Działyńskich w Poznaniu (2008), Domu Bretanii, Międzynarodowym Domu Kultury w Międzyzdrojach, m.in. jako gość warsztatów literackich prowadzonych przez Jerzego Grupińskiego (2008), kilkakrotnie w Domu Romskim (np. na integracyjnych spotkaniach literackich w ramach Światowych Spotkań z Kulturą Romską), Muzeum Arkadego Fiedlera w Puszczykowie, Muzeum Etnograficznym w Poznaniu. Także na specjalnej autorskiej biesiadzie poetycko-muzycznej w sanatorium w Ludwikowie (2008) i np. jako gość poznańskiego 38. Dwujęzycznego Liceum im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego podczas festynu tej niezwykłej oazy edukacyjnej (2019), a ostatnio w tej szkole na spotkaniu wigilijnym dla seniorów (grudzień 2022). Również poza Polską – w Helladzie na Krecie w Rethymnonie i Adelianos Kampos (2010).
To tylko część przykładów prezentacji i różnych wystąpień publicznych.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Prace plastyczne na wystawach: MASTRiN: w Pałacu Działyńskich „Harmonia”, dedykowanej Czesławowi Miłoszowi w Roku Czesława Miłosza (2011) oraz w Bibliotece w Buku (2012), a w Auli UAM − na ekspozycji będącej wydarzeniem powiązanym tematycznie z koncertem Międzynarodowej Orkiestry Romskiej (2017). Także eksponowane były w Wielkopolskim Urzędzie Wojewódzkim (2019). Podczas oficjalnej inauguracji V Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej prezentowała je w Auli Lubrańskiego w Collegium Minus UAM, w ramach programu tego wydarzenia (2021). Ponadto − w macierzystym poznańskim Klubie Literackim „Dąbrówka”, m.in. na spotkaniu autorskim „Iluzjonia” w 2017 r., a poza Polską − w Rethymnonie i Adelianos Kampos (Kreta – Grecja, 2010).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Nagrody: w konkursie Miesięcznika Kulturalnego „Arkusz” Poznań-Warszawa-Kraków-Wrocław, wydawanego przez Oficynę Wydawniczą „Głos Wielkopolski” (1996), oraz laur „Dziennikarskie Koziołki 2017” w Ogólnopolskim Konkursie Stowarzyszenia Dziennikarzy RP – dla swojej redakcji IMPRESJee.pl za wieloaspektowe realizacje.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Nauka: Wiedzę akademicką zdobywała w UAM oraz AE.
⇒⇒⇒⇒⇒ W organizacjach m.in. członkini: od 2001 roku Zarządu Głównego Związku Zawodowego Dziennikarzy, od 2005 roku (dwie kadencje, czyli 8 lat) Zarządu Głównego Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy oraz członkini poznańskiego oddziału KSD, poznańskiego Klubu Literackiego (od 70. roku XX w.), a kaliskiego Klubu Aforystów WO ZLP (od 2017 r.).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Upodobania, poglądy: Miłośniczka natury, harmonii, sztuk wszelakich, od wczesnej młodości zwolenniczka rozwoju dialogu kultur.
