Prapremiera współczesnej opery „Space Opera” Aleksandra Nowaka odbędzie się w przeddzień Międzynarodowej Konferencji Operologicznej, której tematykę sygnalizuje hasło: „Opera współczesna i teatr muzyczny wobec przemian technologicznych, kulturowych i gospodarczych”. Obydwa wydarzenia w Teatrze Wielkim im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu wpisują się w marcowy kalendarz jako wyjątkowe. Przynajmniej taka jest intencja organizatorów, skala przygotowań i obszerny program.
Prapremierę „Space Opery” Teatr Wielki zaplanował na sobotę, 14 marca, a od 15 do 17 marca – Międzynarodową Konferencję Operologiczną. Waga obu wydarzeń skłoniła dyrekcję Teatru Wielkiego do zaaranżowania spotkania z realizatorami i twórcami tej opery i dyskusji w kameralnych warunkach. Uczestniczyli w nim: Renata Borowska-Juszczyńska, Gabriel Chmura, Marek Moś, Marcin Gmys, Ewelina Pietrowiak, Aleksander Nowak, Andrzej Ogórkiewicz, Michał J. Stankiewicz oraz grono dziennikarzy: recenzentów-krytyków, popularyzatorów kultury, w tym – sztuki operowej.
Dyskusja koncentrowała się na wielu ad hoc podjętych tematach związanych z operą jako sztuką wielu twórców i realizatorów. Zastanawiają przecież różne kryteria pojmowania opery współczesnej i muzyki współczesnej. Ciekawi odbiorca opery, dla którego się ją tworzy – czego oczekuje, co przyciąga go do teatru operowego lub nie zachęca.
Wątki tematyczne podczas dyskusji zmierzały również do pobieżnych konkluzji związanych z edukacją dzieci i młodzieży. Znaczenia edukacji operowej nie da się przecenić dla rozwoju intelektualnego i duchowego młodego odbiorcy, a dla trwania zaś sztuki operowej i jej rozwoju to bardzo istotna kwestia mieć publiczność. W poznańskiej operze odbiorcom tej kategorii wiekowej zaproponowano już niejedną atrakcję czy konkurs, że wspomnę choćby bardzo udany, rysunkowy, na plakat opery „Jaś i Małgosia”. O lekcjach operowych dla młodzieży szkolnej „ze wsparciem Starosty Poznańskiego”, mówiła i akcentowała zamiar ich kontynuacji – Renata Borowska-Juszczyńska, dyrektor Teatru Wielkiego w Poznaniu. We współpracy opery np. z fundacjami zajmującymi się dziećmi – organizowano już tutaj specjalne wydarzenia.
Opera w ogóle poszukuje nowych inicjatyw, pomysłów, a edukacja młodych odbiorców jest w najprostszym ujęciu – sposobem na kolebkę miłośnictwa sztuki jako takiej czy też miłośnictwa sztuki operowej w szczególności.
„Space Opera” Aleksandra Nowaka to opowieść o pierwszej załogowej wyprawie na Marsa, której bohaterami są: małżeństwo astronautów: Ewa i Adam, podróżująca na gapę mucha, Łajka, kierownik lotu i chór, który reprezentuje raz muszki owocowe, a innym razem – kobiety, mężczyzn, resztę ludzkości.
Zapowiada się nie lada przygoda, mająca w ciekawym libretcie niejedną inspirację do głębszej refleksji, a i wielu emocji. I tak np. Mucha śpiewa: „Obserwowałam człowieka, który kocha. I człowieka, który nienawidzi. I wiem, że to jeden i ten sam człowiek”. Albo: „O, człowiek pełen jest ludzi”. Z kolei Ludzie wygłaszają głosami chóru: „A czy słyszeliście o kosmicznych rentierach. Kosmos został rozparcelowany, wykupiony”. Konstatujący Adam spekuluje: „Mógłbym się zgodzić, że miłość to rodzaj grawitacji. Wzajemne przyciągania ciał, w rozszerzającym się Wszechświecie”.
Skomponował tę operę Aleksander Nowak, młody kompozytor, mający już za sobą debiut (w maju 2010 r. Teatr Wielki Opera Narodowa w Warszawie wystawiła jego kameralną operę „Sudden Opera) we współpracy z librecistą Georgim Gospodinowem – bułgarskim pisarzem średniego pokolenia, nazywanym niekiedy „ironistą rozpaczy”. Aleksander Nowak twierdzi, że opera w ogóle, jako gatunek, ma jeszcze bardzo wiele do powiedzenia.
Spektakl wyreżyserowała Ewelina Pietrowiak, reżyserka teatralna i scenograf. Zadebiutowała ona spektaklem „Pokojówki” J. Geneta w warszawskim Teatrze Ateneum, w którym później zrealizowała „Sonatę jesienną” Bergmana, „Trash story, czyli sztukę niepamięci” M. Fertacz oraz spektakl „Kasta la Vista” S. Thiéry’ego. Reżyserowała między innymi w warszawskim Laboratorium Dramatu i Teatrze Syrena. W teatrze operowym zadebiutowała w Operze Wrocławskiej spektaklem „Jutro” Tadeusza Bairda (sezon 2007/2008) r.
Obsadzono w tym spektaklu w roli Ewy − Magdalenę Wachowską i Helenę Zubanovich, Adama − Bartłomieja Misiudę, Muchy/Łajki − Martynę Cymerman i Tomasza Raczkiewicza, Producenta/Beduina − Damiana Konieczka i Andrzeja Ogórkiewicza. Wystąpią: chór, orkiestra i tancerki Teatru Wielkiego w Poznaniu.
Kierownictwo muzyczne sprawuje nad tym spektaklem Marek Moś, kostiumy przygotowała Katarzyna Nesteruk, reżyserię świateł zapewni Marek Rydian, a chórem kieruje Mariusz Otto.
Międzynarodowa Konferencja Operologiczna. „Założeniem konferencji jest próba odpowiedzi na pytania: Dlaczego warto komponować i wystawiać opery współczesne? Jak oswajać widza z operą współczesną? Jaka jest związana z tym rola nowoczesnej instytucji kultury?” wyjaśniają – organizatorzy tego niezwykłego wydarzenia.
Program konferencji zaskakuje wielością tematów. Uczestnikami konferencji będą prelegenci z Polski i zaproszeni goście z zagranicy: m.in. z Niemiec, Rosji – wybitni znawcy i propagatorzy tamtejszej sztuki operowej. Wśród tematów pojawia się sporo pytań o rolę i sposób realizacji scenicznej współczesnej opery, wyzwania, przed którymi stają twórcy oraz próba sytuowania tego zjawiska w Polsce i za granicą. Celem konferencji będzie przede wszystkim przedstawienie wartości kulturotwórczej współcześnie komponowanych i wystawianych dzieł operowych, a także problemów związanych z ich realizacją.
Pierwszego dnia konferencji, 15 marca, zaplanowano wystąpienia: dr. Achima Heidenreicha „Współczesny teatr operowy Niemiec”, dr. Lewona Akopjana „Nowa opera rosyjska w kraju i za granicą”, prof. Michała Bristigera „Opery Mieczysława Wajnberga”. Ponadto – dwa panele dyskusyjne: „Czy opera współczesna jest nowym gatunkiem opery, teatralnym czy muzycznym” – z udziałem dr. Georgia Gospodinova, Petera Plamenowa, Marka Mosia, Andrzeja Kosowskiego i dr. Hieronima Grali – oraz „Jak przestrzeń spektaklu wyznacza tradycja i jak można ją złamać?”. W tym panelu dyskutować będą: dr Lewon Akopjan, Jon Skulberg, Karyl Charna Lynn, prof. Dobrochna Ratajczakowa. Ten dzień zamknie drugi po sobotnim premierowym – spektakl „Space Opera” Aleksandra Nowaka.
Drugiego dnia, 16 marca, wystąpią: dr Achim Heidenreich z prelekcją „Twórczość operowa Wolfganga Rihma, dr hab. Stefan Keym, który wygłosi „Strategie zakończeń we współczesnym teatrze muzycznym – od Luigiego Nono do Wolfganga Rihma”, mgr Aneta Derkowska omówi „Zjawisko hybrydyczności w polskiej operze współczesnej”, dr Agnieszka Draus przedstawi „Pytanie o operowość »Dienstag aus Licht« Karlheinza Stockhausena, egzotyczno-futurystycznej części wielkiego teatru świata »Licht«”, a prof. Marcin Gmys – z tematem „W kleszczach konwencji? O operach Thomasa Adèsa”.
Oprócz prelekcji odbędą się tego dnia aż cztery panele dyskusyjne. „Czy opera jest sztuką popularną, czy sztuką wysoką, czy może…?” – dyskutować będą: dr Achim Heidenreich, Aleksander Nowak, Aleksander Laskowski, Paweł Potoroczyn i dr Hieronim Grala. Tematykę „Dlaczego reżyser jest potrzebny operze i co ma do tego interpretacja?” przedyskutują: dr Stefan Keym, Ran Arthur Braun, Krzysztof Cichenski. Z kolei o tym, czy „Kompozytor – bóg czy rzemieślnik? Jaka jest rola librecisty, scenografa, reżysera?” będą debatować: Aneta Derkowska, Eugeniusz Knapik, Daniel Knapp, Nicholas Payne, Ewelina Pietrowiak, Gabriel Chmura i Aleksander Nowak. Czwarty panel „Jak ewoluuje konwencja operowa i jej estetyka?” zaangażuje: prof. Marcina Gmysa, Andrása Almási-Tótha, Nicholasa Payne`a, Aleksandra Nowaka i dr Agnieszkę Draus.
Finałowy dzień MKO, 17 marca (wtorek) wniesie do obrad konferencji wystąpienie prof. Henryka Mruka „Rola marki i narzędzia jej kreowania”, „Prezentację Opera Europa Digital Project” – Luke`a O`Shaughnessy`ego, prezentację Petera de Caluwe, dyrektora La Monnaie.
Dyskusyjna platforma programu obejmie zaś trzy panele. W pierwszym „Opera potrzebuje marki – jak ją stworzyć?” uczestniczyć będą: prof. Henryk Mruk, Daniel Knapp, Nicholas Payne. W drugim panelu „Opera jako nowoczesna instytucja kultury – co to znaczy?” temat podejmą: prof. HenrykMruk, Karyl Charna Lynn, Dorota Buchwald, prof. Krzysztof Pleśniarowicz. Ostatni panel „Jak wpisać operę współczesną do repertuaru?” skupi na tej problematyce: Gabriela Chmurę, Daniela Knappa, Bruno Coliego, dr Ewę Schreiber.
Konferencyjni goście i uczestnicy obejrzą na koniec spektakl „Anioł Dziwnych przypadków” Bruno Coliego.
Stefania Pruszyńska
Grafika: Ionimesis I, Stefania Pruszyńska
Wszelkie prawa zastrzeżone
