Nawet najbardziej fascynujące zwierzęta potrafią żyć obok nas, podczas gdy my nie wiemy nic o nich, ani o ich istnieniu. Książka pt. „Borsuk. Władca ciemności. Biografia nieautoryzowana” pozwala poznać jedno z nich.
Jest grupa zwierząt, których raczej nie spotkamy podczas leśnych przechadzek, chyba, że ktoś ma sporo szczęścia. Oprócz typów dość oczywistych, np. czujnych rysi czy orzesznic (leśnej drobnicy, buszującej nocą w koronach drzew), można tu śmiało wymienić borsuka: odludka, który większość czasu spędza w norze, a na zewnątrz wychodzi po zmroku.
Borsuk jest wyjątkowy pod wieloma względami, a jego wygląd nie przypomina żadnego innego ssaka drapieżnego – zwraca uwagę jeden z autorów książki, Rafał Kowalczyk – naukowiec, obrońca dzikiej przyrody i popularyzator nauki, związany z Puszczą Białowieską i Instytutem Biologii Ssaków PAN. Drugi autor – Paweł Średziński – jest historykiem, publicystą, dziennikarzem, miłośnikiem przyrody i autorem książek.
I choć pod kilkoma względami (jak np. zapadanie w sen zimowy czy kołyszący chód) borsuki mogą się kojarzyć z niedźwiedziami – to bliżej im do łasic, wydr, kun czy afrykańskich miodożerów. Choć się tak nie kojarzą, borsuki potrafią być bardzo agresywne. W internecie można znaleźć nagrania z fotopułapek pokazujące borsuka, który skutecznie broni się przed całą grupą wilków. Borsuki rzadko zresztą padają ofiarą innych drapieżników. W Puszczy Białowieskiej naukowcy znaleźli 130 ofiar wilków i 170 zwierząt zabitych przez rysie. Nie było wśród nich borsuków, choć oprócz zwierząt kopytnych znaleziono zające, jenoty, ptaki i inne zwierzęta.
Borsuki łatwo rozpoznać: głowa w paski stanowi dla innych drapieżników bardzo wyraźny sygnał. Naukowcy zauważają, że takie choćby rysie muszą podkradać się niepostrzeżenie do swoich ofiar czy ukrywać w gąszczu lasu podczas odpoczynku. „Borsucza strategia jest dokładnie odwrotna. Chcą być dobrze widoczne, rozpoznawalne. Ich ubarwienia nie da się pomylić z ubarwieniem innych zwierząt. Zapewne chodzi o to, by potencjalni intruzi wiedzieli, z kim mają do czynienia” – czytamy w książce.
W swoich podziemnych norach kryją się przez trzy czwarte życia. Na terytorium rodzinnym mogą mieć od kilku do dwudziestu nor i kryjówek, choć zwykle jedna stanowi miejsce rozrodu i zimowania. Borsucza nora to skomplikowana konstrukcja. Dzięki obrożom telemetrycznym założonym białowieskim borsukom naukowcy mogli je namierzać w podziemnych korytarzach. Zwierzęta te użytkowały nawet 40 podziemnych komór rozmieszczonych na powierzchni do 300 m2. Autorzy książki opisują, z jakim wysiłkiem borsuki przygotowują je na zimę i z jakimi problemami wiąże się korzystanie z takiego lokum. I jak zawzięta bywa konkurencja o nory.
Czytelnik „Władcy ciemności” dowie się o borsukach masy ciekawych rzeczy: co jedzą, jak mieszkają, jak różnią się między sobą w różnych regionach, jakie są ich relacje z innymi zwierzętami itp. Pozna też grupę biologów i przyrodników oraz „ich” borsuki: gawędziarza i autora książek Marcina Kostrzyńskiego z Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego, Przemysława Kurka z UAM w Poznaniu, Roberta Mysłajka z UW i Stowarzyszenia dla Natury „Wilk” (badacza borsuków w Karpatach) czy Macieja Romańskiego z Wigierskiego Parku Narodowego. Opisano też badania i doświadczenia z borsukami prof. Rafała Kowalczyka z Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży.
Autorzy książki podkreślają, iż mało kto wie o obecności borsuka we własnym sąsiedztwie. Zwierzęta te unikają bowiem ludzkiego towarzystwa i najczęściej wędrują nocą. Chodzą swoimi ścieżkami, które nieraz przecinają nasze drogi, z nosem przy ziemi, nieświadome zagrożeń ze strony ludzi – ich aut albo psów. Bliskie spotkania bywają rzadkie i zwykle nie wychodzą zwierzętom na dobre. Niesamowite są historie borsuków poszkodowanych, które trafiły w dobre ręce i przeszły rehabilitację. Tak było z małą samiczką Jess, która najpierw została zaatakowana przez bulterierkę, a potem – odchowywana w domu – zżyła się ze swoją niedoszłą zabójczynią. Jej historia pokazuje też komplikacje związane z przywróceniem do natury zwierzęcia, które już nie boi się człowieka.
Borsuk jest gatunkiem łownym. Badania prowadzone w Karpatach pokazały, że to właśnie polowania stanowią podstawową przyczynę śmierci borsuków. W 2022 roku zastrzelono ich w Polsce ponad 6,5 tysiąca. Niewiele jednak wiadomo o tym, jakie konsekwencje dla borsuków pociągają polowania. Autorzy książki stawiają pytanie: po co polować na borsuki? Z każdym z potencjalnych argumentów „za” rozprawiają się szybko i logicznie. Przedstawiają też argumenty przemawiające za wpisaniem ich na listę gatunków chronionych.
Dobrze, że pojawiła się książka poświęcona gatunkowi, który nie jest medialny, kontrowersyjny i nie budzi skrajnych emocji. Im więcej się o nim wie, tym większe może budzić zaciekawienie, a nawet podziw odnośnie do tego, jak ciekawa niszę zajął on w środowisku i jak dobrze jest do niej przystosowany.
Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Paśny Buriat.
Anna Ślązak
Źródło: Serwis Nauka w Polsce – naukawpolsce.pl
— Stefania Pruszyńska
(Stefania Pruszyńska, oficjalnie: Stefania Golenia) – eseistka, poetka, redaktor-dziennikarka. Redaktor naczelna, wydawca, autorka i wszechstronna realizatorka Gazety Autorskiej IMPRESJee.pl (od 2006 r.), redaktorka-korektorka książek literackich, animatorka kulturalna.
Autorka publikacji różnych gatunków (eseje, recenzje, felietony, reportaże, wywiady, fotoreportaże), utworów literackich poetyckich i prozy poetyckiej, opowiadań, satyry, grotesek, aforyzmów oraz artystycznych sztuki plastycznej.
Zazwyczaj wykracza poza gatunkowe schematy. Krytycznoliterackie żywioły z upodobaniem uprawia w eseistycznej narracji. Wypowiada się hojnie w swojej twórczości artystycznej literackiej, a w plastycznej mowę swojej wyobraźni, intuicji, myśli i emocji uwalnia w obrazach o indywidualnym, rozpoznawalnym stylu, z autonomiczną, lecz zarazem wieloznaczną symboliką i metaforą (m.in. w stylu bliskim realizmowi magicznemu).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Z 36-letnim doświadczeniem zawodowym w pracy dziennikarskiej i redaktorskiej, a także artystycznej w redakcjach i wydawnictwach (od 1989). Etatowo: w niezależnym Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1989 – 1991), własnej Agencji „Promotion” (1993), amerykańsko-polskim wydawnictwie US West Polska (1993 – 1996), „Gazecie Targowej”, tygodniku „Wprost” (1996 – 2000).
⇒⇒⇒⇒⇒ Od 2006 r. redaktor naczelna, niezależna wydawczyni, redaktor-autorka i wszechstronna realizatorka Gazety Autorskiej IMPRESJee, obecnie pod nazwą IMPRESJee.pl, o profilu kulturalnym.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Z DOŚWIADCZENIEM WIELOASPEKTOWEJ WSPÓŁPRACY (dziennikarskiej, autorskiej artystycznej, redaktorskiej) z wieloma czasopismami, w tym polonijnymi (w latach 1992-2010: dwutygodnik – „Kurier” Hamburg, „Dziennik Polski”, „Tydzień Polski” – Londyn) oraz licznymi ogólnopolskimi i regionalnymi czasopismami kulturalnymi, literackimi (od wielu lat z „Protokołem Kulturalnym”) oraz wydawnictwami-wydawcami książek literackich i antologii poezji.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒PUBLIKACJE RÓŻNOGATUNKOWE (co najmniej 2 tys.): publicystyka, eseje, felietony, wywiady, recenzje, reportaże, fotoreportaże, utwory artystyczne: literackie i sztuki plastycznej. PUBLIKACJE KSIĄŻKOWE ⇒ ⇒ książka poetycka „Szepty dalekobieżne” (San Francisco 2009), „Peregrynacje kulturalne. Eseje * Krytyka - recenzje wywiady”, 1. tom (WO ZLP, Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”, Poznań 2024) ⇒⇒ ⇒ W książkach innych autorów ⇒⇒ ⇒ 20 ANTOLOGIACH poetyckich i tematycznych - antologiach poezji współczesnej oraz antologiach poetyckich dwujęzycznych (2018-2025) Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej, wyd. WO ZLP i Fundacja Literacka „Jak podanie ręki” (2018 -2025), antologii poświęconej pamięci Poznańskiego Czerwca 1956 „Którzy pogardy nie mogli znieść” (wyd. Posnania, Poznań, czerwiec 2023) i charytatywnych (m.in. wyd. Krywaj) ⇒⇒ ⇒ CZASOPISMACH: we własnej w Gazecie IMPRESJee.pl (od 2006 r.), polonijnych i polskich -ogólnopolskich i regionalnych, cyklicznych wydawnictwach (miesięcznikach, kwartalnikach, rocznikach) – kulturalnych, literackich, muzycznych (np.: Mies. Kulturalny „Arkusz”, „Welcome to Poznań”, Magazyn Muzyczny BRZMIENIA, „Merkuriusz Polska” „Wielkopolski Widnokrąg”, „Protokół Kulturalny”). Także publikowała i publikuje w witrynach macierzystych środowisk dziennikarskich i literackich.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒PREZENTACJE UTWORÓW ARTYSTYCZNYCH. ⇒⇒⇒⇒Poetyckie na: spotkaniach autorskich, festiwalach kulturalnych, jako gość poetycki koncertów, specjalnych spotkań okolicznościowych i różnych społeczności, zaprzyjaźnionych twórców, wieczorach autorskich w Klubie Literackim DĄBRÓWKA (2013, 2017, 2025), w 8 edycjach Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej WO ZLP (2018-2025) oraz kaliskich „Aforystykonów” WO ZLP, w Poznaniu - m.in.: w klubie ZAK (2006), PoemaCafe, Pałacu Działyńskich (2008), Domu Romskim, Domu Bretanii, siedzibie PO ZLP na os. Powstańców Warszawy (2015), na Wydziale Dziennikarstwa UAM w kampusie na Morasku, Auli UAM (2017), Collegium Minus UAM, siedzibie KL „Dabrówka” na Piątkowie, Dwujęzycznym Liceum im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego (2019 i 2022), Jeżyckim Centrum Kultury w Starej Prochowni (poezja i wystawa prac graficznych - 2024), UMP, sala Biała (2023-2025); poza Poznaniem – w: Kaliszu, Nieszawie, Ludwikowie, Międzyzdrojach, a poza Polską – na greckiej Krecie w Rethymno i Adelianos Kampos (2010).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ TAKŻE REDAKTOR PROWADZĄCA I REDAKTOR-KOREKTOR (z wieloletnim doświadczeniem): czasopism (miesięczników i tygodników), monografii, albumów artystycznych i historycznych, książek poetyckich i prozy, biograficznych, antologii poetyckich, wademeków w kilku językach europejskich, biuletynów, prac naukowych i in.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ NAGRODY: w ogólnopolskim konkursie Miesięcznika Kulturalnego „Arkusz” Poznań-Warszawa-Kraków-Wrocław, wydawanego przez Oficynę Wydawniczą „Głos Wielkopolski” (1996), oraz laur „Dziennikarskie Koziołki 2017” w Ogólnopolskim Konkursie Stowarzyszenia Dziennikarzy RP – dla swojej redakcji IMPRESJee.pl za wieloaspektowe realizacje.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ NAUKA: Wiedzę akademicką zdobywała w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza (UAM) oraz Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (AE).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Członkini m.in.: w latach 2005-2018 - Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy, w tym Zarządu Głównego; Związku Zawodowego Dziennikarzy (od 2001 r.), Klubu Aforystów przy WO ZLP, Klubu Literackiego „Dąbrówka”, Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej...
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ UPODOBANIA, POGLĄDY: Ideowiec - miłośniczka natury, harmonii, sztuk wszelakich, od wczesnej młodości zwolenniczka idei dialogu kultur i jej rozwoju.
