Piotr Chrystyniak − urodzony 7 marca 1967 roku, wówczas jeszcze uczeń czwartej klasy Liceum nr 4 im. Tadeusza Kościuszki w Toruniu − zginął 21 października 1987 roku na torach kolejowych w Brzozie Toruńskiej. Okoliczności jego śmierci nie zostały w pełni wyjaśnione.
Na początku wyglądał jak spiker TV,
obcięty biurkiem poniżej piersi.
Bardzo uprzejmie poprosił bym usiadł.
Potem żarówką spojrzał mi w oczy,
Pytał i chciał bym patrzył na niego,
a ja nie mogłem − coś ukrywałem.
Miałem przyznać lub zaprzeczyć,
jak inni co już byli tutaj.
Wreszcie wstał, zaczął mnie okrążać:
„Bądź mężczyzną” − powiedział,
„Trzeba mieć odwagę się przyznać”,
„Trzeba być uczciwym wobec kolegów”.
Zmieniał częstotliwości.
Moje struny sumienia zaczęły drgać coraz mocniej,
aż w końcu pękły −
− i powiedziałem czego chciał.
To wyznanie Piotr Chrystyniak zawarł w wierszu pt. „Oficer śledczy” .
Nauczyciele uważali Piotra za bardzo dobrego ucznia. Był jednak jednym z tych namaszczonych prawdą o historii − nie przyjmował ślepo oficjalnej jej wersji, zgłębiając literaturę dostępną w drugim obiegu. Sam też pisał do podziemnych gazetek jako współpracujący z młodą częścią KPN.
Jego rodzice, zaangażowani w walkę o wolną i demokratyczną Polskę, byli dla niego przewodnikami w ideach i postawie. Matkę Piotra, członkinię „Solidarności”, internowano pamiętnego 13 grudnia 1981 r. Do domu jednak powróciła w Wigilię Bożego Narodzenia. Ojciec, także działacz „Solidarności”, był z kolei aktywistą toruńskich „struktur poziomych” PZPR.
Zdemaskowany wielbiciel prawdy. W trzecią rocznicę śmierci ks. Jerzego Popiełuszki. Piotr Chrystyniak zorganizował i prowadził akcję ulotkową w toruńskim liceum − 19 października 1987 r. W imię pamięci śmiertelnego okrucieństwa zadanego księdzu Jerzemu. Ta aktywność Piotra, zapewne poruszająca sumienia i podsycająca świadomość o postaci, którą opłakiwały ogromne rzesze zwolenników buntu przeciwko systemowi zła, a miłujących Boga, nie mogła przejść nie zauważona przez śledzących takie działania. Zidentyfikowano Piotra jako sprawcę czynu nie po myśli ówczesnych władz. Jakie były następstwa tej identyfikacji – mówi cytowany wiersz „Oficer śledczy”. To przesłuchanie zdołał jeszcze opisać.
Wkrótce nie dane mu było już wypowiedzieć się ani w życiu, ani w poezji. Piotr Chrystyniak zginął 21 października 1987 roku na torach kolejowych w Brzozie Toruńskiej. Okoliczności jego śmierci nie zostały dotąd w pełni wyjaśnione.
Nie zapomniano o tragicznie zmarłym poecie. W ocalenie pamięci o Piotrze Chrystyniaku zaangażował się Andrzej Górny, pisarz. To on właśnie powierzył Elwirze Białek, studentce filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, misję wydania tomiku poezji Piotra. Bardzo mu na tym zależało i wiedział, komu może zaufać i polecić tak ważne zadanie.
Dramatyczna śmierć Piotra Chrystyniaka Chrystyniaka i dramat jego rodziców oraz pozostawione przez niego świadectwo w ocalonych zapiskach poetyckich stanowiły dla Andrzeja Górnego także istotny motyw do dociekań i stworzenia powieści „W drogę” − o młodych z lat osiemdziesiątych.
„Wiersze”. Tomik pośmiertny. To swoiste lustro tamtych czasów. Zbiorek poezji Piotra Chrystyniaka jest tym dokumentem historii i jej oblicza w świadomości młodego, rozpalonego ideami wolnościowymi, wrażliwego buntownika, które trzeba ocalać od zapomnienia, aby stawało się silnym świadectwem jego istnienia – zbudowanym z wierszy znalezionych przez rodziców poety. Po tragedii, z którą nie można się pogodzić…
− Rodzice Piotra przechowali te wszystkie wiersze. Trzeba było część tych utworów przepisać. Znalazłam sprzymierzeńców w wydaniu tomiku. To Stowarzyszenie im. Eugeniusza Kwiatkowskiego − mówi Elwira Białek (obecnie finalizująca studia pracą nt. twórczości Larsa von Triera. Pisze o kobiecości, opierając się na trzech filmach, m.in. na „Przełamując fale” Bjorde Dogvile`a).
− Tomik był już gotowy w 2002 r. O jego istnieniu dowiedzieli się uczestnicy spotkania autorskiego Andrzeja Górnego, które odbyło się w Teatrze Nowym w Poznaniu, w „Zapadni” − bodaj w grudniu − wyjaśnia Elwira Białek. W zbiorku pomieszczono fotografie Mateusza Kokota, a graficznie opracował go Jacek Jarecki. Utwory opublikowano w tych okolicznościach nieobecności Piotra pośród nas – bez autoryzacji, w niezmienionej formie.
Fundatorami pośmiertnego tomiku „Wiersze” Piotra Chrystyniaka, wydanego nakładem MDruk Zakładu Poligraficzno-Wydawniczego w Wągrowcu pod redakcją Elwiry Białek i na jej zlecenie, byli: profesor Jan Sandorski ze Stowarzyszenia im. Eugeniusza Kwiatkowskiego oraz dr Bogusław Kański.
„Gdyby życie Piotra nie urwało się tak nagle… wiersze te na pewno nie ujrzałyby światła dziennego” − napisano w przedmowie redakcyjnej. Niektóre z wierszy Piotra Chrystyniaka, np.: „Oficer śledczy”, „Nie śpię”, „Przed oburzeniem” − były publikowane w niezależnym podziemnym „Akapicie” (nr 5, XII 1988 r.) − piśmie studentów w Poznaniu, redagowanym w Akademii Medycznej.
Stefania Pruszyńska
Fotografia: piotr.chrystyniak.pl
ArtFot. okładki: Stefania Pruszyńska
— Stefania Pruszyńska
(Stefania Pruszyńska, oficjalnie: Stefania Golenia) – eseistka, poetka, redaktor-dziennikarka. Redaktor naczelna, wydawca, autorka i wszechstronna realizatorka Gazety Autorskiej IMPRESJee.pl (od 2006 r.), redaktorka-korektorka książek literackich, animatorka kulturalna.
Autorka publikacji różnych gatunków (eseje, recenzje, felietony, reportaże, wywiady, fotoreportaże), utworów literackich poetyckich i prozy poetyckiej, opowiadań, satyry, grotesek, aforyzmów oraz artystycznych sztuki plastycznej.
Zazwyczaj wykracza poza gatunkowe schematy. Krytycznoliterackie żywioły z upodobaniem uprawia w eseistycznej narracji. Wypowiada się hojnie w swojej twórczości artystycznej literackiej, a w plastycznej mowę swojej wyobraźni, intuicji, myśli i emocji uwalnia w obrazach o indywidualnym, rozpoznawalnym stylu, z autonomiczną, lecz zarazem wieloznaczną symboliką i metaforą (m.in. w stylu bliskim realizmowi magicznemu).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Z 36-letnim doświadczeniem zawodowym w pracy dziennikarskiej i redaktorskiej, a także artystycznej w redakcjach i wydawnictwach (od 1989). Etatowo: w niezależnym Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1989 – 1991), własnej Agencji „Promotion” (1993), amerykańsko-polskim wydawnictwie US West Polska (1993 – 1996), „Gazecie Targowej”, tygodniku „Wprost” (1996 – 2000).
⇒⇒⇒⇒⇒ Od 2006 r. redaktor naczelna, niezależna wydawczyni, redaktor-autorka i wszechstronna realizatorka Gazety Autorskiej IMPRESJee, obecnie pod nazwą IMPRESJee.pl, o profilu kulturalnym.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Z DOŚWIADCZENIEM WIELOASPEKTOWEJ WSPÓŁPRACY (dziennikarskiej, autorskiej artystycznej, redaktorskiej) z wieloma czasopismami, w tym polonijnymi (w latach 1992-2010: dwutygodnik – „Kurier” Hamburg, „Dziennik Polski”, „Tydzień Polski” – Londyn) oraz licznymi ogólnopolskimi i regionalnymi czasopismami kulturalnymi, literackimi (od wielu lat z „Protokołem Kulturalnym”) oraz wydawnictwami-wydawcami książek literackich i antologii poezji.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒PUBLIKACJE RÓŻNOGATUNKOWE (co najmniej 2 tys.): publicystyka, eseje, felietony, wywiady, recenzje, reportaże, fotoreportaże, utwory artystyczne: literackie i sztuki plastycznej. PUBLIKACJE KSIĄŻKOWE ⇒ ⇒ książka poetycka „Szepty dalekobieżne” (San Francisco 2009), „Peregrynacje kulturalne. Eseje * Krytyka - recenzje wywiady”, 1. tom (WO ZLP, Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”, Poznań 2024) ⇒⇒ ⇒ W książkach innych autorów ⇒⇒ ⇒ ANTOLOGIACH poetyckich i tematycznych - antologiach poezji współczesnej i antologiach poetyckich dwujęzycznych (2017-2024) Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej, wyd. WO ZLP i Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”), antologii poświęconej pamięci Poznańskiego Czerwca 1956 (wyd. Posnania, Poznań, czerwiec 2023) i charytatywnych ⇒⇒ ⇒ CZASOPISMACH: we własnej w Gazecie IMPRESJee.pl (od 2006 r.), czasopismach ogólnopolskich i regionalnych, cyklicznych wydawnictwach (miesięcznikach, kwartalnikach, rocznikach) – kulturalnych, literackich, muzycznych (np.: „Welcome to Poznań”, Magazyn Muzyczny BRZMIENIA, „Merkuriusz Polska” „Wielkopolski Widnokrąg”, „Protokół Kulturalny”). Także publikowała i publikuje w witrynach macierzystych środowisk dziennikarskich i literackich.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒PREZENTACJE UTWORÓW ARTYSTYCZNYCH. ⇒⇒⇒⇒Poetyckie na: spotkaniach autorskich, festiwalach kulturalnych, jako gość poetycki koncertów, specjalnych spotkań okolicznościowych i różnych społeczności, zaprzyjaźnionych twórców, wieczorach Klubu Literackiego, w kolejnych edycjach Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej WO ZLP oraz kaliskich „Aforystykonów” WO ZLP, w Poznaniu m.in.: w klubie ZAK, PoemaCafe, Pałacu Działyńskich, Domu Romskim, Domu Bretanii, siedzibie PO ZLP na os. Powstańców Warszawy (2015), na Wydziale Dziennikarstwa UAM w kampusie na Morasku, Auli UAM (2017), Collegium Minus UAM, siedzibie KL „Dabrówka” na Piątkowie, Dwujęzycznym Liceum im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego (2019 i 2023), Jeżyckim Centrum Kultury w Starej Prochowni (poezja i wystawa prac graficznych (2024); poza Poznaniem – w: Kaliszu, Nieszawie, Ludwikowie, Międzyzdrojach, a poza Polską – na greckiej Krecie w Rethymno i Adelianos Kampos w 2010 r).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ TAKŻE REDAKTOR PROWADZĄCA I REDAKTOR-KOREKTOR (z wieloletnim doświadczeniem): czasopism (miesięczników i tygodników), monografii, albumów artystycznych i historycznych, książek poetyckich i prozy, biograficznych, antologii poetyckich, wademeków w kilku językach europejskich, biuletynów i prac naukowych i in.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ NAGRODY: w ogólnopolskim konkursie Miesięcznika Kulturalnego „Arkusz” Poznań-Warszawa-Kraków-Wrocław, wydawanego przez Oficynę Wydawniczą „Głos Wielkopolski” (1996), oraz laur „Dziennikarskie Koziołki 2017” w Ogólnopolskim Konkursie Stowarzyszenia Dziennikarzy RP – dla swojej redakcji IMPRESJee.pl za wieloaspektowe realizacje.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ NAUKA: Wiedzę akademicką zdobywała w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza (UAM) oraz Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (AE).
Organizacje. Członkini m.in.: Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy, w tym Zarządu Głównego (2005-2018), Związku Zawodowego Dziennikarzy (od 2001),Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, Klubu Aforystów przy WO ZLP, Klubu Literackiego DĄBRÓWKA oraz innych artystycznych pozastrukturalnych.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ UPODOBANIA, POGLĄDY: Ideowiec - miłośniczka natury, harmonii, sztuk wszelakich, od wczesnej młodości zwolenniczka idei dialogu kultur i jej rozwoju.
