ENNAHIS. Autorka: Stefania Pruszyńska. Wszelkie prawa zastrzeżone
Najważniejsze jest poczucie miary, wartości i znaczenia. W przyrodzie dostrzegam je w regułach instynktownego, żywiołowego porządku, potencjału życiowego i hierarchii opartej o gabaryty.
Przyroda ożywiona pojmowana jako świat istnień żywych pozaludzkich, czyli część środowiska naturalnego, jawi się w niezliczonych formach współistnienia różnych organizmów. Jak puszcza w puszczy.
Zdrowe drzewo przy zdrowym drzewie stoi − dopóty, dopóki warunki, w których żyją, zapewniają im wzrastanie i zdrowie. Drzewa chore toczą liczne istoty, które pogłębiają fazy osłabienia. Na osłabionych z nieuleczonymi ranami, zadanymi im żywiołami natury czy niedostatkiem życiodajnych składników albo przez człowieka techniką, żerują najpierw istoty najmniejsze w cyklu pokarmowym, a wreszcie rozsiadają się pasożytnicze huby lub rozrasta się jemioła, unicestwiając z wolna ich żywot wysysaniem z nich cennych soków.
Tylko nieliczne organizmy współistnieją z drzewami i wzrastają wraz z nimi w symbiozie − karmią one drzewa pożywieniem potrzebnym drzewom, a drzewa karmią je w zamian pożywieniem potrzebnym ich organizmom do wzrostu.
Ptaki budują swoje gniazda i na zdrowych, i chorych drzewach. Niektóre z nich wyspecjalizowały się w zasiedlaniu ran chorych drzew. Zdobyte dziuple w szparach i pęknięciach adaptują na swoje schronienie i do gniazdowania. Inne kują dziuple w zdrowych drzewach. Jedne ptaki, żywiąc się szkodnikami drzew, leczą je. Inne − zdobywając pokarm z organizmów pasożytujących na drzewach (np. owoce jemioły), przenoszą ich zarodniki, nasiona na zdrowe drzewa. Roznoszą pasożyty.
Natura-przyroda nie ma świadomości ani moralności, ani sumienia. Dlaczego więc ludzie, którzy mają takie atrybuty i je rozwijają, bo powinni je mieć i nieustająco je rozwijać, tak często bezmyślnie i bezceremonialnie naśladują naturę? Nie potrafią ani żyć na miarę najwyższych wartości, ani współistnieć, współdziałać, współpracować bez używania instynktów typowych dla dzikiej natury lub podobnych do nich, gdy zdążają do obranego celu czy dla zaspokojenia swojego ego?
Stefania Pruszyńska
Postscriptum
O ile antropocentryzm jest znanym od setek lat pojęciem, o tyle antropocen pojawiający się w różnych przekazach − zarówno w Internecie, jak i w innych mediach, dla wielu jest jeszcze mało znanym lub w ogóle nieznanym terminem. Mając sygnały zainteresowania Czytelników tą tematyką, przedstawiam pokrótce objaśnienia dotyczące kwestii nazewniczej: antropocen.
Antropocen. Termin: antropocen, którego użyłam nieformalnie w tytule publikacji, zaproponował w 2000 roku laureat Nagrody Nobla z dziedziny chemii Paul Crutzen dla opisania charakteru przemian następujących w środowisku i we współczesności.
Antropocen jest nieformalną nazwą epoki geologicznej, której cechy świadczą o dominacji działalności człowieka nad zjawiskami przyrodniczymi. Przejawia się procesami powiązanymi ze sobą np.: postępującą i o dużej skali urbanizacją z zanikaniem bioróżnorodności, zanieczyszczeniem środowiska i wyczerpywaniem się surowców naturalnych i paliw kopalnych, emisją gazów cieplarnianych do atmosfery. Część świata naukowego, postrzegająca te procesy za powiązane z gwałtowną ekspansją kapitalizmu, proponowała nawet: „kapitałocen” zamiast: antropocen.
Najnowszy rezultat dyskusji świata naukowego geologów z marca 2024 r. o nazwie. Toczącą się nadal dyskusję naukowców ze świata nad propozycją przyjęcia zakończenia epoki holocenu i dodania epoki antropocen w geologicznej skali czasu − zakończyło jej najnowsze odrzucenie jako niespełniającej kryteriów ustanawiania formalnych jednostek chronostratygraficznych i geochronologicznych. Decyzję podjął 21.03.2024 r. Komitet Wykonawczy Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych.
Podsumowanie po decyzji z marca 2024 r. w „Przeglądzie Geologicznym”. Leszek Marks z Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, autor publikacji naukowej pt. „Pozycja stratygraficzna antropocenu w czwartorzędzie”, zamieszczonej w „Przeglądzie Geologicznym” (vol. 73, nr 1, 2025, s. 16), w podsumowaniu podaje:
Antropocen nie może być uznany za formalną jednostkę stratygraficzną, ponieważ proponowane wskaźniki diagnostyczne zmieniały się regionalnie i zachodziły w różnym czasie, na co wskazują rejestry geologiczne. W zapisie geologicznym antropocen jest wydarzeniem, którego ustanowienie w geologicznej skali czasu nie podlega formalizacji. Charakteryzują go znaczne, ale zachodzące asynchronicznie, zmiany środowiska spowodowane działalnością człowieka.
Termin antropocen może być szeroko stosowany w naukach fizycznych, biologicznych i społecznych jako wydarzenie bez wyraźnego początku. Ułatwia to komunikację międzydyscyplinarną, w szczególności w zagadnieniach dotyczących ewolucji człowieka, początków rolnictwa i urbanizacji, kolonizacji Ameryki, renesansu, rewolucji przemysłowej i przyspieszenia rozwoju od połowy XX w.
Ustanowienie wydarzenia geologicznego antropocen nie wymaga zakończenia holocenu. Zatem holocen nadal wieńczy geologiczną skalę czasu jako formalny oddział/epoka. Nadal żyjemy we współczesnym interglacjale, który rozpoczął się 11 700 lat temu.
Autor artykułu Leszek Marks w końcowych słowach zacytowanego powyżej podsumowania składa podziękowanie: Recenzentom, Profesorom Zdzisławowi Jaremu (Uniwersytet Wrocławski) i Janowi Piotrowskiemu (Uniwersytet w Arhus, Dania) za uwagi, które umożliwiły poprawienie pierwotnej wersji artykułu.
Stefania Pruszyńska
— Stefania Pruszyńska
(Stefania Pruszyńska, oficjalnie: Stefania Golenia) – eseistka, poetka, redaktor-dziennikarka. Redaktor naczelna, wydawca, autorka i wszechstronna realizatorka Gazety Autorskiej IMPRESJee.pl (od 2006 r.), redaktorka-korektorka książek literackich, animatorka kulturalna.
Autorka publikacji różnych gatunków (eseje, recenzje, felietony, reportaże, wywiady, fotoreportaże), utworów literackich poetyckich i prozy poetyckiej, opowiadań, satyry, grotesek, aforyzmów oraz artystycznych sztuki plastycznej.
Zazwyczaj wykracza poza gatunkowe schematy. Krytycznoliterackie żywioły z upodobaniem uprawia w eseistycznej narracji. Wypowiada się hojnie w swojej twórczości artystycznej literackiej, a w plastycznej mowę swojej wyobraźni, intuicji, myśli i emocji uwalnia w obrazach o indywidualnym, rozpoznawalnym stylu, z autonomiczną, lecz zarazem wieloznaczną symboliką i metaforą (m.in. w stylu bliskim realizmowi magicznemu).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Z 36-letnim doświadczeniem zawodowym w pracy dziennikarskiej i redaktorskiej, a także artystycznej w redakcjach i wydawnictwach (od 1989). Etatowo: w niezależnym Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1989 – 1991), własnej Agencji „Promotion” (1993), amerykańsko-polskim wydawnictwie US West Polska (1993 – 1996), „Gazecie Targowej”, tygodniku „Wprost” (1996 – 2000).
⇒⇒⇒⇒⇒ Od 2006 r. redaktor naczelna, niezależna wydawczyni, redaktor-autorka i wszechstronna realizatorka Gazety Autorskiej IMPRESJee, obecnie pod nazwą IMPRESJee.pl, o profilu kulturalnym.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Z DOŚWIADCZENIEM WIELOASPEKTOWEJ WSPÓŁPRACY (dziennikarskiej, autorskiej artystycznej, redaktorskiej) z wieloma czasopismami, w tym polonijnymi (w latach 1992-2010: dwutygodnik – „Kurier” Hamburg, „Dziennik Polski”, „Tydzień Polski” – Londyn) oraz licznymi ogólnopolskimi i regionalnymi czasopismami kulturalnymi, literackimi (od wielu lat z „Protokołem Kulturalnym”) oraz wydawnictwami-wydawcami książek literackich i antologii poezji.⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒PUBLIKACJE RÓŻNOGATUNKOWE (co najmniej 2 tys.): publicystyka, eseje, felietony, wywiady, recenzje, reportaże, fotoreportaże, utwory artystyczne: literackie i sztuki plastycznej. PUBLIKACJE KSIĄŻKOWE ⇒ ⇒ książka poetycka „Szepty dalekobieżne” (San Francisco 2009), „Peregrynacje kulturalne. Eseje * Krytyka - recenzje wywiady”, 1. tom (WO ZLP, Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”, Poznań 2024) ⇒⇒ ⇒ W książkach innych autorów ⇒⇒ ⇒ 20 ANTOLOGIACH poetyckich i tematycznych - antologiach poezji współczesnej oraz antologiach poetyckich dwujęzycznych (2018-2025) Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej, wyd. WO ZLP i Fundacja Literacka „Jak podanie ręki” (2018 -2025), antologii poświęconej pamięci Poznańskiego Czerwca 1956 „Którzy pogardy nie mogli znieść” (wyd. Posnania, Poznań, czerwiec 2023) i charytatywnych (m.in. wyd. Krywaj) ⇒⇒ ⇒ CZASOPISMACH: we własnej w Gazecie IMPRESJee.pl (od 2006 r.), polonijnych i polskich -ogólnopolskich i regionalnych, cyklicznych wydawnictwach (miesięcznikach, kwartalnikach, rocznikach) – kulturalnych, literackich, muzycznych (np.: Mies. Kulturalny „Arkusz”, „Welcome to Poznań”, Magazyn Muzyczny BRZMIENIA, „Merkuriusz Polska” „Wielkopolski Widnokrąg”, „Protokół Kulturalny”). Także publikowała i publikuje w witrynach macierzystych środowisk dziennikarskich i literackich.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒PREZENTACJE UTWORÓW ARTYSTYCZNYCH. ⇒⇒⇒⇒Poetyckie na: spotkaniach autorskich, festiwalach kulturalnych, jako gość poetycki koncertów, specjalnych spotkań okolicznościowych i różnych społeczności, zaprzyjaźnionych twórców, wieczorach autorskich w Klubie Literackim DĄBRÓWKA (2013, 2017, 2025), w 8 edycjach Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej WO ZLP (2018-2025) oraz kaliskich „Aforystykonów” WO ZLP, w Poznaniu - m.in.: w klubie ZAK (2006), PoemaCafe, Pałacu Działyńskich (2008), Domu Romskim, Domu Bretanii, siedzibie PO ZLP na os. Powstańców Warszawy (2015), na Wydziale Dziennikarstwa UAM w kampusie na Morasku, Auli UAM (2017), Collegium Minus UAM, siedzibie KL „Dabrówka” na Piątkowie, Dwujęzycznym Liceum im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego (2019 i 2022), Jeżyckim Centrum Kultury w Starej Prochowni (poezja i wystawa prac graficznych - 2024), UMP, sala Biała (2023-2025); poza Poznaniem – w: Kaliszu, Nieszawie, Ludwikowie, Międzyzdrojach, a poza Polską – na greckiej Krecie w Rethymno i Adelianos Kampos (2010).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ TAKŻE REDAKTOR PROWADZĄCA I REDAKTOR-KOREKTOR (z wieloletnim doświadczeniem): czasopism (miesięczników i tygodników), monografii, albumów artystycznych i historycznych, książek poetyckich i prozy, biograficznych, antologii poetyckich, wademeków w kilku językach europejskich, biuletynów, prac naukowych i in.⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ NAGRODY: w ogólnopolskim konkursie Miesięcznika Kulturalnego „Arkusz” Poznań-Warszawa-Kraków-Wrocław, wydawanego przez Oficynę Wydawniczą „Głos Wielkopolski” (1996), oraz laur „Dziennikarskie Koziołki 2017” w Ogólnopolskim Konkursie Stowarzyszenia Dziennikarzy RP – dla swojej redakcji IMPRESJee.pl za wieloaspektowe realizacje.⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ NAUKA: Wiedzę akademicką zdobywała w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza (UAM) oraz Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (AE).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Członkini m.in.: w latach 2005-2018 - Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy, w tym Zarządu Głównego; Związku Zawodowego Dziennikarzy (od 2001 r.), Klubu Aforystów przy WO ZLP, Klubu Literackiego „Dąbrówka”, Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej...
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ UPODOBANIA, POGLĄDY: Ideowiec - miłośniczka natury, harmonii, sztuk wszelakich, od wczesnej młodości zwolenniczka idei dialogu kultur i jej rozwoju.
