Wybitny pisarz i myśliciel Stanisław Lem jako zapalony narciarz, domorosły konstruktor elektrycznych silników, amator słodyczy, a przede wszystkim jako ojciec – to temat wspomnień jego syna Tomasza Lema w książce „Awantury na tle powszechnego ciążenia”. Książka, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Literackiego we wrześniu 2009 roku*, to kolekcja anegdot dotyczących autora m.in. „Solaris”, spisana ręką jego syna Tomasza, tłumacza i absolwenta fizyki na uniwersytecie w Princeton.
„Lektura tej książki była dla mnie dużym przeżyciem, bo to jest dla mnie jakby trzecie spotkanie ze Stanisławem Lemem” – powiedział na spotkaniu w jednej z nadwiślańskich kawiarni krytyk literacki i przyjaciel pisarza Tomasz Fijałkowski.
Wyjaśnił, że pierwsze spotkanie opierało się wyłącznie na znajomości książek Lema, kolejne wiązało się z prowadzonymi przez Fijałkowskiego rozmowami z Lemem o jego twórczości m.in. dla „Tygodnika Powszechnego”, natomiast trzecie spotkanie, za pośrednictwem książki jego syna Tomasza, jest poznaniem pisarza od zupełnie nowej i nieznanej mu strony.
Na książkę składa się 14 rozdziałów, m.in.: „Okupacja”, „Basia”, „Potyczki z motoryzacją”, „Podróże”, „Stary dom na Klinach”, „PRL”, „Wyjazd z Polski”, „Berlin 1983, Wiedeń 1983-1988”, z których czytelnicy mogą dowiedzieć się np., w jakich sytuacjach Stanisław Lem używał słów „kapeluch” i „drumla”, którą płytę Beatlesów lubił najbardziej i jaki był jego pierwszy samochód.
„To nie jest książka o pisarzu i jego dziele” – tłumaczył Fijałkowski. „To jest bardzo piękny, opowiedziany w anegdotach, żywy i fascynujący portret człowieka” – uściślił krytyk. Zauważył, że książkę Tomasza Lema cechuje także ciepły i serdeczny stosunek do swojego sławnego ojca.
„Potomkowie ludzi wielkich i sławnych, wspominając rodziców, popadają często w skrajności, miewają skłonność albo do czułostkowej idealizacji, albo do bolesnych rozliczeń. Tu jest inaczej: miłość i podziw łączą się w jedno z dyskretną szczerością” – wyjaśnił Fijałkowski.
Na kartach „Awantur…” przewijają się także znane postaci życia kulturalnego, m.in.: Sławomir Mrożek, prof. Jan Błoński, Jan Józef Szczepański, a także Jonathan Carrol. Ponadto są tam opublikowane po raz pierwszy archiwalne limeryki Stanisława Lema oraz nieznane wcześniej wakacyjne zapiski matki autora – Barbary Lem.
Jak powiedziała obecna na spotkaniu przyjaciółka pisarza, poetka Ewa Lipska, „książka Tomasza Lema sprawi jej czytelnikom wiele przyjemności, bo z jednej strony jest śmieszna, a równocześnie ma nutę łagodnej melancholii”, nawiązując do opisywanych przez Tomasza Lema ostatnich dni życia ojca.
Lipska, wspominając swoje rozmowy ze Stanisławem Lemem, podkreśliła także, że „był on człowiekiem dygresji”. Jej zdaniem, dzięki książce Tomasza Lema „groteska, ironia i humor Stanisława Lema staną się jej czytelnikom jeszcze bliższe”.
Stanisława Lema wspominał także obecny na spotkaniu prof. Władysław Bartoszewski, który m.in. opowiadał o znanym pisarzu jako „miłośniku słodyczy”. Jak mówił, Lema nie było łatwo wyciągnąć z zacisza domowego, chyba że chodziło o „jakieś torty, marcepany, które on bardzo lubił”.
„Jak bardzo Lem lubił słodycze, to moja żona mogłaby opowiedzieć. Gdy mieszkaliśmy razem to bywało, że Staszek niby poszedł wcześnie spać, a potem w nocnych pantoflach, na palcach skradał się do spiżarni i wybierał sobie słodycze, choć moja żona tego mu nie zabraniała, no bo przecież nie była jego żoną” – wspominał z uśmiechem Bartoszewski.
Żona profesora Zofia Bartoszewska spotkania Lema ze swoim mężem określiła jako „zupełnie niezwykłe pod względem psychologicznym, filozoficznym i światopoglądowym”. „To byli dwaj różni od siebie ludzie, Staszek Lem i mój mąż, ale gdy się spotykali, nawet po długim czasie, to zaczynali rozmowę tak, jakby ją przed chwilą przerwali, w pół zdania” – wspominała Bartoszewska.
W książce znajdują się także liczne fotografie z rodzinnych zbiorów Lemów. Wśród nich można zobaczyć m.in. Stanisława Lema „energicznie myjącego szyby” swojego samochodu czy niosącego z cukierni ulubione ciastka, a także pisarza, który oddaje się popołudniowej sjeście w swoim ogrodzie lub spacerującego po Tatrach. NNO
abe/ gma/ bsz
Źródło: Serwis Nauka w Polsce – naukawpolsce.pl
Ilustracja – prezentacja okładki książki w oprac. graf. (w ramce) własna S.P., red. GA IMPRESJee.pl _______________________________________________________________________
* Książka Tomasza Lema „Awantury na tle powszechnego ciążenia” ukazała się nakładem Wydawnictwa Literackiego we wrześniu 2009 roku [przyp. odredakcyjny uaktualniający, redakcja Gazety Autorskiej IMPRESJee.pl, Stefania Pruszyńska].
— Stefania Pruszyńska
(Stefania Pruszyńska, oficjalnie: Stefania Golenia) – eseistka, poetka, redaktor-dziennikarka. Redaktor naczelna, wydawca, autorka i wszechstronna realizatorka Gazety Autorskiej IMPRESJee.pl (od 2006 r.), redaktorka-korektorka książek literackich, animatorka kulturalna.
Autorka publikacji różnych gatunków (eseje, recenzje, felietony, reportaże, wywiady, fotoreportaże), utworów literackich poetyckich i prozy poetyckiej, opowiadań, satyry, grotesek, aforyzmów oraz artystycznych sztuki plastycznej.
Zazwyczaj wykracza poza gatunkowe schematy. Krytycznoliterackie żywioły z upodobaniem uprawia w eseistycznej narracji. Wypowiada się hojnie w swojej twórczości artystycznej literackiej, a w plastycznej mowę swojej wyobraźni, intuicji, myśli i emocji uwalnia w obrazach o indywidualnym, rozpoznawalnym stylu, z autonomiczną, lecz zarazem wieloznaczną symboliką i metaforą (m.in. w stylu bliskim realizmowi magicznemu).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Z 36-letnim doświadczeniem zawodowym w pracy dziennikarskiej i redaktorskiej, a także artystycznej w redakcjach i wydawnictwach (od 1989). Etatowo: w niezależnym Dzienniku Wielkopolan „Dzisiaj” (1989 – 1991), własnej Agencji „Promotion” (1993), amerykańsko-polskim wydawnictwie US West Polska (1993 – 1996), „Gazecie Targowej”, tygodniku „Wprost” (1996 – 2000).
⇒⇒⇒⇒⇒ Od 2006 r. redaktor naczelna, niezależna wydawczyni, redaktor-autorka i wszechstronna realizatorka Gazety Autorskiej IMPRESJee, obecnie pod nazwą IMPRESJee.pl, o profilu kulturalnym.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ Z DOŚWIADCZENIEM WIELOASPEKTOWEJ WSPÓŁPRACY (dziennikarskiej, autorskiej artystycznej, redaktorskiej) z wieloma czasopismami, w tym polonijnymi (w latach 1992-2010: dwutygodnik – „Kurier” Hamburg, „Dziennik Polski”, „Tydzień Polski” – Londyn) oraz licznymi ogólnopolskimi i regionalnymi czasopismami kulturalnymi, literackimi (od wielu lat z „Protokołem Kulturalnym”) oraz wydawnictwami-wydawcami książek literackich i antologii poezji.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒PUBLIKACJE RÓŻNOGATUNKOWE (co najmniej 2 tys.): publicystyka, eseje, felietony, wywiady, recenzje, reportaże, fotoreportaże, utwory artystyczne: literackie i sztuki plastycznej. PUBLIKACJE KSIĄŻKOWE ⇒ ⇒ książka poetycka „Szepty dalekobieżne” (San Francisco 2009), „Peregrynacje kulturalne. Eseje * Krytyka - recenzje wywiady”, 1. tom (WO ZLP, Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”, Poznań 2024) ⇒⇒ ⇒ W książkach innych autorów ⇒⇒ ⇒ ANTOLOGIACH poetyckich i tematycznych - antologiach poezji współczesnej i antologiach poetyckich dwujęzycznych (2017-2024) Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej, wyd. WO ZLP i Fundacja Literacka „Jak podanie ręki”), antologii poświęconej pamięci Poznańskiego Czerwca 1956 (wyd. Posnania, Poznań, czerwiec 2023) i charytatywnych ⇒⇒ ⇒ CZASOPISMACH: we własnej w Gazecie IMPRESJee.pl (od 2006 r.), czasopismach ogólnopolskich i regionalnych, cyklicznych wydawnictwach (miesięcznikach, kwartalnikach, rocznikach) – kulturalnych, literackich, muzycznych (np.: „Welcome to Poznań”, Magazyn Muzyczny BRZMIENIA, „Merkuriusz Polska” „Wielkopolski Widnokrąg”, „Protokół Kulturalny”). Także publikowała i publikuje w witrynach macierzystych środowisk dziennikarskich i literackich.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒PREZENTACJE UTWORÓW ARTYSTYCZNYCH. ⇒⇒⇒⇒Poetyckie na: spotkaniach autorskich, festiwalach kulturalnych, jako gość poetycki koncertów, specjalnych spotkań okolicznościowych i różnych społeczności, zaprzyjaźnionych twórców, wieczorach Klubu Literackiego, w kolejnych edycjach Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej WO ZLP oraz kaliskich „Aforystykonów” WO ZLP, w Poznaniu m.in.: w klubie ZAK, PoemaCafe, Pałacu Działyńskich, Domu Romskim, Domu Bretanii, siedzibie PO ZLP na os. Powstańców Warszawy (2015), na Wydziale Dziennikarstwa UAM w kampusie na Morasku, Auli UAM (2017), Collegium Minus UAM, siedzibie KL „Dabrówka” na Piątkowie, Dwujęzycznym Liceum im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego (2019 i 2023), Jeżyckim Centrum Kultury w Starej Prochowni (poezja i wystawa prac graficznych (2024); poza Poznaniem – w: Kaliszu, Nieszawie, Ludwikowie, Międzyzdrojach, a poza Polską – na greckiej Krecie w Rethymno i Adelianos Kampos w 2010 r).
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ TAKŻE REDAKTOR PROWADZĄCA I REDAKTOR-KOREKTOR (z wieloletnim doświadczeniem): czasopism (miesięczników i tygodników), monografii, albumów artystycznych i historycznych, książek poetyckich i prozy, biograficznych, antologii poetyckich, wademeków w kilku językach europejskich, biuletynów i prac naukowych i in.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ NAGRODY: w ogólnopolskim konkursie Miesięcznika Kulturalnego „Arkusz” Poznań-Warszawa-Kraków-Wrocław, wydawanego przez Oficynę Wydawniczą „Głos Wielkopolski” (1996), oraz laur „Dziennikarskie Koziołki 2017” w Ogólnopolskim Konkursie Stowarzyszenia Dziennikarzy RP – dla swojej redakcji IMPRESJee.pl za wieloaspektowe realizacje.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ NAUKA: Wiedzę akademicką zdobywała w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza (UAM) oraz Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (AE).
Organizacje. Członkini m.in.: Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy, w tym Zarządu Głównego (2005-2018), Związku Zawodowego Dziennikarzy (od 2001),Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, Klubu Aforystów przy WO ZLP, Klubu Literackiego DĄBRÓWKA oraz innych artystycznych pozastrukturalnych.
⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ UPODOBANIA, POGLĄDY: Ideowiec - miłośniczka natury, harmonii, sztuk wszelakich, od wczesnej młodości zwolenniczka idei dialogu kultur i jej rozwoju.
