Edmund Pietryk w uroczysty wieczór benefisowy 50-lecia twórczości

…Śmierć jest sekundą

dojrzewania

Suszą na polu kiedyś

soczystej koniczyny

To powtarzający się sen

lekki od swojej wieczności

choć cierpienie nie uszlachetnia 

Edmund Pietryk, „Eksplozja duszy”, wiersz poświęcony prof. Józefowi Tischnerowi

Jubileusz 50-lecia pracy twórczej  Edmunda Pietryka – literata: dramatopisarza i  poety, publicysty, reżysera i aktora  skupił  w  Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu  wielu jego przyjaciół: artystów, dziennikarzy, sympatyków jego osoby i twórczości, przedstawicieli organizatorów spotkania z poznańskiego oddziału  Związku Literatów Polskich, także ze Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, naukowców uniwersyteckich oraz aktorów – wszystkich  przybyłych, aby uczcić Jubilata.

Edmund Pietryk, twórca wszechstronny, jest znany wielu poznaniakom, zwłaszcza bywalcom Teatru Polskiego i Teatru Nowego czy Sceny na Piętrze,  uczestnikom spotkań autorskich,  telewidzom, radiosłuchaczom i czytelnikom  jego  poezji i  książek  oraz wielu czasopism, w tym:  „Dziennika Poznańskiego”, Expressu Poznańskiego”,  „Poznaniaka”, tygodnika „Wprost”,  czasopism literackich: „Komena”, „Tygodnik Kulturalny”, „Nurt”, „Gazeta Kulturalna”, „Kultura”, „Życie literackie”, „Akant”, „Twórczość”, „Dialog”, „Odra”, „Przegląd Kulturalny”.

Jak się jednak okazało, był to w istocie jubileusz 55-lecia  aktywności  twórczej Edmunda Pietryka, co  wynikało z  faktu, który sam ujawnił,  że właściwie  debiutował  już  w 1956 r. w „Odgłosach”, ukazujących się w Łodzi, podczas inicjacji studiów  na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, Telewizyjnej i Filmowej. Natomiast  debiut poetycki odnotował  w 1962 roku  w Poznaniu − wydanym wówczas  tomikiem „Ikonowe dzieci”.

Na fot. 1 i 2: Edmund Pietryk

Obszerną biografię  Edmunda Pietryka zaprezentował prowadzący to uroczyste spotkanie Paweł Kuszczyński, prezes poznańskiego oddziału Związku Literatów Polskich.  W podsumowaniu już tego  jakże imponującego dorobku widać niesamowitą płodność twórczą, pracowitość  i  ducha wielkiej kreacji Jubilata: 18 książek poetyckich (m.in.” „Ikonowe dzieci”,  „Słone źródła”, „Szept brzoskwiniowy” „Palenie wrzosów”, „Twarze”,  „Zegar czasu”, „Azyl w Woroneżu”, „Cisza”), 16 książek prozatorskich (m.in.:  „Szczerbate koleiny”,  „Chilijska ostroga, „Złota uliczka”,  „Natychmiast szczęście”, „Maraton sprintera”, „Stały fragment gry”, „Człowiek, który jest poniedziałkiem”);  8 sztuk teatralnych, w tym: „Trzy i pół człowieka”, „ Po północy nie opłaczę”, „Wieczór białych tańców”, „Hotel”;  23 słuchowiska radiowe (m.in.: „Renta prezydenta”, „Koniec sezonu”, „Sypnięcie”, „Boję się dobrej samotności”, „Ballady o białym worku”, „Mongolski salon”, „Preludia”). A do tych dzieł − 36 lat pracy aktorskiej (50 ról), reżyserskiej w teatrach: Poznania, Warszawy, Łodzi, Częstochowy, Lublina…

Na fot.: Helena Gordziej i prof. dr hab. Maria Adamczyk

Obecna w sali reprezentacyjnej Biblioteki Raczyńskich Muza Edmunda Pietryka: żona Maria − prof. dr hab. Maria Adamczyk (tu na fotografii z Heleną Gordziej, nestorką poznańskich poetów), była wiele razy przez Jubilata przywoływana po imieniu jako źródło natchnienia, a  dla niej też  dedykował najświeższy tomik „Cisza”. Zapowiedział także planowany kolejny i wyjawił, że tak naprawdę chciałby pracować w słuchowisku, choć, co mu wiadomo, nikt teraz słuchowiskami się nie para.

Na fot. aktorzy Teatru Nowego w Poznaniu: Wojciech Deneka i Paweł Hadyński

Edmund Pietryk, zasłużony swoim wielkim dorobkiem, uznający  siebie przede wszystkim za literata, miał przy sobie tego wieczoru także aktorów Teatru Nowego: Wojciecha Denekę i Pawła Hadyńskiego, którzy czytali jego wiersze, w przewadze refleksyjne, odnoszące się do odwiecznych tematów: bólu, cierpienia, przemijania, kruchości  egzystencji i jej silnych barw, smaków, odcieni wspomnień, w tym zwłaszcza − własnego dzieciństwa spędzonego przez E. Pietryka  na Kresach. Wspomnień  osnutych zapachami: morwy, pól, ściętego zboża, skoszonej trawy. Wspominał również swoich doradców w poezji, na początku twórczych wysiłków, spośród których dwie postacie szczególnie się wpisały w jego pamięć i w  poetyckie drogi: Annę Kamieńską i Aleksandra Bardiniego.

Benefis, przygotowany przez ZLP w gościnnych progach Biblioteki Raczyńskich, nad którym od strony logistycznej panowała Danuta Bartosz − wiceprezes poznańskiego ZLP, Edmund Pietryk  przyjmował w wielkim skupieniu. Oprawę plastyczną stworzyła Magdalena Pocgaj, która  dla Jubilata przygotowała wystawę swoich fotogramów „Miniatury domowe”. Z kolei Dominik Górny czytał swoje wiersze z tomiku „Poemat na księżyc i podkowę” oraz  grał własne kompozycje na fortepianie.

Na fot.: Zbigniew Gordziej

Edmund Pietryk z wielką radością przyjął wierszowane hołdy dedykacyjne, które złożyli Lech Konopiński i Zbigniew Gordziej (poprzedni prezes oddziału poznańskiego oddziału ZLP).  I  z takąż  sympatią odebrał  wyrecytowanie jego wierszy przez Zygmunta Dekierta.

Wyznanie zaś, które uczynił,  iż jest schorowanym emerytem, a także jego  skromność podczas tego wielkiego jubileuszu, cechująca ludzi doświadczonych i nauczonych pokornej acz  wielkiej  i  ambitnej pracy twórczej,  wyrażały wielkość ducha Edmunda Pietryka. Pamiętanego przecież także z tak wielu ról, w których zaznaczał swoją niepospolitą żywotność.

Tekst i  fot.: Stefania Pruszyńska

Edmund Pietryk urodził się 9 kwietnia 1938 r. w Orańczykach. W roku 1960 ukończył Wydział Aktorski PWSTiF w Łodzi. Po ukończeniu Wydziału Reżyserskiego PWST w Warszawie pracował kolejno w teatrach stołecznych, Szczecina, Lublina, Kielc, Opola. Przez 36 lat był aktorem Teatru Polskiego i Teatru Nowego w Poznaniu. Do najważniejszych ról (ok. 50) należy zaliczyć: Wygodnickiego w Klubie Kawalerów M. Bałuckiego (Teatr Powszechny w Łodzi 1960), Leona Birbanckiego i Doktora Hugo w „Dożywociu”  A. Fredry (Teatr Polski w Poznaniu 1962), Wróżbity w „Juliuszu i Cesarze” W. Szekspira (Teatr Polski w Poznaniu 1994).

Reżyserował m. in. tak ważne spektakle teatralne jak: „Tango”  S. Mrożka (Teatr im. A. Mickiewicza w Częstochowie oraz Teatr Ziemi Opolskiej 1967), „Zbójcy” F.Schillera (Teatr Współczesny w Szczecinie 1967), „ Wieczór białych tańców” (spektakl autorski w Teatrze im. S. Żeromskiego Kielce − Radom 1968), „Czarująca szewcowa” F.G. Lorca (Teatr Ziemi Opolskiej 1969), „Dwa teatry”  J. Szaniawskiego (Teatr im. A. Mickiewicza w Częstochowie 1970), „Śluby panieńskie”  A .Fredry (Teatr im. Osterwy w Lublinie 1970), „Chłopcy z placu broni”  F. Molnara (adaptacja oraz  reżyseria − Teatr Nowy w Poznaniu 1973).

Edmund Pietryk pracował jako asystent reżysera z E. Axerem (sztuka J. Roszkiewicza „Przychodzę opowiedzieć” − Teatr Współczesny w Warszawie 1965), z A. Bardinim (sztuka W. Hanley’a „Pani Dolly ma kochanka” − Teatr Współczesny w Warszawie 1965),  z J. Szajną (sztuka W. Wandurskiego „Śmierć na gruszy” − Teatr Ateneum w Warszawie 1966). Przez 18 lat był dziennikarzem, pracującym w „Expresie Poznańskim” (1972-1978), „Tygodniku Kulturalnym” (1977, 1979-1983), „Wprost” (1983-1986), „Dzienniku Poznańskim” (1994-1999), „Poznaniaku” (1994-1999).

Wiersze, opowiadania, fragmenty powieści publikował w czasopismach kulturalnych: „Komena”, „Tygodnik Kulturalny”, „Nurt”, „Gazeta Kulturalna”, „Kultura”, „Życie literackie”, „Akant”, „Twórczość”, „Dialog”, „Odra”, „Przegląd Kulturalny”.

Twórczość literacką E. Pietryka recenzowali znani krytycy. Są to m.in. F. Fornalczyk („Gazeta Pomorska” − 1966, „Miesięcznik literacki”, „Nurt” 1972, „Fakty” 1978, R. Krynicki – „Nurt” 1966, J. Ratajczak  − „Współczesność” 1966,  Z. Jerzyna „Kultura” 1967,1968, B. Zadura  „Twórczość”  1968, L. Bugajski  − „Nurt” 1980, E. Biela „Nadodrze” 1978, T. Olszewski  „Życie literackie”  1985, E. Bednarz  „Miesięcznik Literacki”  1988, S. Chyczyński i A. Reiman „Akant” 2009).

Piotr Kuncewicz w „Leksykonie polskich pisarzy współczesnych” (Warszawa 1995) na str. 109 pisze o twórczości E. Pietryka: „Nad wszystkimi dominuje atmosfera moralitetu, przesłanie Pietryka ma wymiar uniwersalny”. O autorze jest też informacja w opracowaniu „Współcześni polscy pisarze i badacze literatury (tom szósty N-P, str. 353-355, WSiP Warszawa 1999).

Edmund Pietryk jest autorem 18 książek poetyckich, wśród których najbardziej znaczącymi są: „Ikonowe dzieci” (Wydawnictwo Poznańskie 1965), „Słone źródła” (Wyd. Lubelskie 1971), „Szept brzoskwiniowy” (Wyd. Poznańskie 1974), „Palenie wrzosów” (Wyd. Poznańskie 1974), „Twarze” (Biblioteka Publiczna MiG w Nowym Tomyślu 1996), „Zegar czasu” 9 wyd. własne 2007, „Azyl w Woroneżu” (wyd. własne 2007), „Zmierzch” (wyd. własne 2009), „Cisza”(2010).

Napisał 16 książek prozatorskich,  m.in.:  „Szczerbate koleiny” (LSW  Warszawa 1967), „Chilijska ostroga”(LSW Warszawa 1970), „Złota uliczka”  (Wyd. Poznańskie 1974), „Natychmiast szczęście” (Wyd. Poznańskie 1977), „Maraton sprintera” (Wyd. Poznańskie 1978), „Stały fragment gry” (Wyd. Poznańskie 1981), „Człowiek, który jest poniedziałkiem” (Wyd. Poznańskie 1986). Stworzył 8 sztuk teatralnych, w tym: „Trzy i pół człowieka” (prapremiery w 3 teatrach, w tym w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie. prapremiera w teatrze Ateneum w Warszawie 1962 i w teatrach Koszalina 1965), „ Po północy nie opłaczę” (prapremiera w Teatrze im. Osterwy w Gorzowie 1966), „Wieczór białych tańców” (prapremiera w Teatrze im. S. Żeromskiego w Kielcach – Radomiu 1968), „Hotel” (prapremiera w Teatrze Ziemi Opolskiej 1970). Jest twórcą  23 słuchowisk radiowych emitowanych w Programach I i II Polskiego Radia oraz Radiu Merkury (m.in. „ Renta prezydenta” 1976, „Koniec sezonu” 1978, „Sypnięcie” 1979, „Boję się dobrej samotności” 1981, „Ballady o białym worku” 1983, „Mongolski salon” 1991, „Preludia” 1991).

NAGRODY. Nagroda w krakowskim konkursie dramaturgicznym za sztukę” Dziesiątka” (1961). Pierwsza nagroda w III konkursie debiutów dramaturgicznych Teatru Ateneum w Warszawie za sztukę „Trzy i pół człowieka” (1962).

Laureat konkursu poetyckiego Czerwonej Róży, konkursu nowelistycznego miesięcznika „Nurt”, nowelistycznego miesięcznika „Czas Kultury” na opowiadanie miesięcznika „Arkusz”.

Nagroda w konkursie na utwór dramatyczny − Wiosna Opolska za sztukę „Hotel „(1969), prapremiera w Teatrze Ziemi Opolskiej. Nagroda im. Stanisława Piętaka za zbiór opowiadań „Chilijska ostroga”(1971).

Nagroda TVP i Poltelu w konkursie na współczesny scenariusz filmowy na utwór „Nabój, Młotek, ten trzeci, ten trzeci i co pozostali” (1989). Nagroda ogólnopolskiego konkursu na słuchowisko radiowe (1995). Nagroda im. Władysława Reymonta za całokształt twórczości literackiej (1998).

Grand Prix w konkursie dramaturgicznym TESPIS 2000 za sztukę „Mokre widzenie” (Poznań 2001), która miała prapremierę w Scenie na Piętrze (z Grażyną Barszczewską i Zdzisławem Wardejnem),  oraz premiery w Teatrze na Woli im. T. Łomnickiego (2001) oraz w Teatrze Polonijnym w Wiedniu.

II nagroda w dziedzinie poezji na VII Ogólnopolskim Konkursie Literackim im. Stanisława Grochowiaka 2006. Nagroda XXX Międzynarodowego Listopada Poetyckiego za najlepszą książkę poetycką roku: „Zegar czasu” (2007).

Otrzymał Honorową Odznakę m. Poznania i Srebrny Krzyż Zasługi. Członek Związku Literatów Polskich od roku 1968. Mieszka w Poznaniu.

Biogram opracowała:  Danuta Bartosz